Cây Lá Ngón: Độc Tính Chết Người Và Những Điều Cần Biết

Mô tả sản phẩm

Cây lá ngón là gì?

Cây lá ngón (tên khoa học: Gelsemium elegans) là một loài thực vật có độc tính cực mạnh thuộc họ Mã tiền (Loganiaceae). Loài cây này phân bố chủ yếu ở các vùng núi phía Bắc Việt Nam, Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á. Đặc điểm nhận dạng của cây lá ngón là thân leo, lá mọc đối xứng hình trứng nhọn, hoa màu vàng tươi và quả nang chứa nhiều hạt nhỏ. Tất cả bộ phận của cây đều chứa độc tố, đặc biệt là rễ và lá.

Tại sao cây lá ngón được coi là một trong những loài thực vật nguy hiểm nhất?

Cây lá ngón được xếp vào nhóm thực vật nguy hiểm nhất thế giới do chứa các alkaloid độc hại như gelsemine, gelseminine và koumine. Chỉ cần ăn phải 3 lá ngón hoặc 1g rễ cây, một người trưởng thành có thể tử vong trong vòng 1-7 tiếng. Theo nghiên cứu của Viện Dược liệu Việt Nam, độc tính của lá ngón mạnh gấp 50 lần so với cyanua (xyanua). Trường hợp tử vong do ngộ độc lá ngón được ghi nhận thường xuyên tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Sơn La, Điện Biên, Hòa Bình.

Cơ chế gây độc của cây lá ngón như thế nào?

Các alkaloid trong cây lá ngón tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương, gây ức chế hô hấp và tuần hoàn. Khi vào cơ thể, chúng liên kết với thụ thể glycine và GABA tại tủy sống, dẫn đến tê liệt cơ, suy hô hấp và ngừng tim. Triệu chứng ngộ độc xuất hiện sau 30 phút đến 2 giờ với biểu hiện khô miệng, chóng mặt, giãn đồng tử, co giật và hôn mê. Nghiên cứu của Đại học Y Hà Nội (2018) trên 127 ca ngộ độc lá ngón cho thấy tỷ lệ tử vong lên tới 78% nếu không được cấp cứu kịp thời.

Có phương pháp giải độc nào hiệu quả với ngộ độc lá ngón?

Hiện chưa có thuốc giải độc đặc hiệu cho ngộ độc lá ngón. Các biện pháp cấp cứu chủ yếu là rửa dạ dày, cho uống than hoạt tính và hỗ trợ hô hấp bằng máy thở. Một số nghiên cứu gần đây của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (2021) chỉ ra rằng chất 21-oxogelsemine có thể ức chế tác dụng của độc tố, nhưng vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm. Thực tế tại Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), tỷ lệ cứu sống bệnh nhân ngộ độc lá ngón chỉ đạt 45-50% ngay cả khi được cấp cứu tích cực.

Ứng dụng y học tiềm năng của cây lá ngón

Mặc dù độc tính cao, cây lá ngón đang được nghiên cứu để ứng dụng trong y học. Các nhà khoa học tại Đại học Harvard (2019) phát hiện alkaloid từ lá ngón có khả năng ức chế tế bào ung thư phổi trong ống nghiệm. Ở liều lượng cực thấp (dưới 1mg/kg), gelsemine có tác dụng giảm đau tương tự morphin nhưng ít gây nghiện hơn. Tuy nhiên, tất cả các ứng dụng này mới chỉ dừng ở phòng thí nghiệm và chưa được áp dụng lâm sàng do nguy cơ ngộ độc quá cao.

Nhận biết và phòng tránh ngộ độc cây lá ngón

Để phòng tránh ngộ độc, cần nhận biết chính xác đặc điểm cây lá ngón: thân leo màu xanh lục, lá hình trứng nhọn mọc đối, hoa vàng 5 cánh mọc thành chùm. Không hái, sử dụng bất kỳ bộ phận nào của cây làm thuốc hoặc thực phẩm. Theo số liệu từ Cục An toàn thực phẩm (2022), 65% ca ngộ độc lá ngón xảy ra do nhầm lẫn với các loại rau rừng hoặc dùng làm thuốc nam không đúng cách. Cần tuyên truyền cho đồng bào vùng cao về mức độ nguy hiểm của loài cây này.

Kết luận

Cây lá ngón là loài thực vật cực độc với tỷ lệ tử vong cao khi ngộ độc. Mặc dù có tiềm năng ứng dụng trong y học, nhưng hiện tại việc sử dụng vẫn cực kỳ nguy hiểm do chưa có thuốc giải độc đặc hiệu. Các cơ quan chức năng cần tăng cường giáo dục cộng đồng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số về sự nguy hiểm của cây lá ngón. Người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng bất kỳ bộ phận nào của cây dưới mọi hình thức để tránh những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.

Xem thêm: cây lá vối