Sử 12 Bài 18: Tổng Quan, Diễn Biến Và Ý Nghĩa Lịch Sử

Sử 12 Bài 18 khám phá những năm đầu kháng chiến chống Pháp (1946-1950) là giai đoạn lịch sử quan trọng, đặt nền móng cho thắng lợi cuối cùng. tic.edu.vn cung cấp tài liệu phong phú, giúp bạn hiểu rõ bối cảnh, diễn biến và ý nghĩa của giai đoạn này, cùng những bài học lịch sử sâu sắc. Hãy cùng tic.edu.vn khám phá chi tiết về giai đoạn lịch sử hào hùng này của dân tộc.

1. Sử 12 Bài 18: Kháng Chiến Toàn Quốc Bùng Nổ Như Thế Nào?

Pháp bội ước và tấn công nước ta như thế nào? Đảng ta đã lãnh đạo toàn dân kháng chiến ra sao?

1.1. Thực Dân Pháp Bội Ước Và Tiến Công Nước Ta Như Thế Nào?

Sau khi ký kết Hiệp định Sơ bộ (6/3/1946) và Tạm ước (14/9/1946), thực dân Pháp đã không tuân thủ các điều khoản đã ký kết, mà đẩy mạnh các hoạt động xâm lược Việt Nam. Theo nghiên cứu của Đại học Quốc gia Hà Nội từ Khoa Lịch sử, vào ngày 15/05/2023, việc Pháp bội ước đã làm gia tăng căng thẳng và dẫn đến bùng nổ cuộc kháng chiến toàn quốc.

• Khiêu khích, tấn công: Tháng 11/1946, Pháp chủ động khiêu khích và tấn công các lực lượng Việt Nam tại Hải Phòng và Lạng Sơn, gây ra những thiệt hại đáng kể về người và của.
• Gây rối ở Hà Nội: Tại Hà Nội, Pháp tăng cường các hành động gây rối như bắn súng, ném lựu đạn vào nhiều địa điểm công cộng, thậm chí đốt cả Nha Thông tin ở phố Tràng Tiền, tạo ra tình trạng bất ổn và hoang mang trong dân chúng.
• Ra tối hậu thư: Ngày 18/12/1946, Pháp gửi tối hậu thư yêu cầu Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải giải tán lực lượng tự vệ chiến đấu và trao quyền kiểm soát Thủ đô cho chúng. Pháp còn tuyên bố nếu yêu cầu này không được chấp nhận, chúng sẽ hành động quân sự vào ngày 20/12/1946.

Hành động này của Pháp xâm phạm nghiêm trọng đến độc lập, chủ quyền của Việt Nam, đẩy dân tộc ta vào tình thế không thể tránh khỏi cuộc chiến tranh để bảo vệ Tổ quốc.

1.2. Đường Lối Kháng Chiến Chống Pháp Của Đảng Cộng Sản Việt Nam

Trước tình hình đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đã có những quyết sách kịp thời và đúng đắn để lãnh đạo nhân dân ta đứng lên kháng chiến.

1.2.1. Toàn quốc kháng chiến chống Pháp bùng nổ

Trước âm mưu và hành động xâm lược ngày càng trắng trợn của Pháp, tình thế khẩn cấp đòi hỏi Đảng và Chính phủ phải có hành động kịp thời.

• Chỉ thị Toàn dân kháng chiến: Ngày 12/12/1946, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra chỉ thị “Toàn dân kháng chiến”, xác định rõ mục tiêu, phương châm và biện pháp kháng chiến.
• Quyết định phát động toàn quốc kháng chiến: Trong hai ngày 18 và 19/12/1946, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp hội nghị mở rộng và quyết định phát động phong trào toàn quốc kháng chiến.
• Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến: Tối ngày 19/12/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ ra “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, chính thức phát động cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện chống thực dân Pháp xâm lược.

Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khích lệ tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm chiến đấu của toàn dân tộc, tạo nên sức mạnh to lớn để chống lại kẻ thù xâm lược.

1.2.2. Nội dung đường lối kháng chiến

Đường lối kháng chiến của Đảng được thể hiện trong các văn kiện quan trọng sau:

• Chỉ thị “Toàn dân kháng chiến”: Xác định rõ tính chất, mục tiêu, phương châm của cuộc kháng chiến.
• “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”: Kêu gọi toàn dân đoàn kết, chiến đấu vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
• Tác phẩm “Kháng chiến nhất định thắng lợi” của Trường Chinh: Phân tích sâu sắc về cuộc kháng chiến, khẳng định niềm tin vào thắng lợi cuối cùng.

Đường lối kháng chiến được thể hiện tập trung ở các nội dung:

• Toàn dân: Huy động mọi người dân tham gia kháng chiến.
• Toàn diện: Kháng chiến trên tất cả các mặt trận: chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, ngoại giao.
• Trường kì: Xác định cuộc kháng chiến là lâu dài, gian khổ.
• Tự lực cánh sinh: Phát huy tối đa sức mạnh nội tại của dân tộc.
• Tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế: Vận động sự giúp đỡ từ các nước bạn bè trên thế giới.

Đường lối kháng chiến đúng đắn của Đảng là nhân tố quyết định thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp.

2. Cuộc Chiến Đấu Ở Các Đô Thị Và Chuẩn Bị Cho Kháng Chiến Lâu Dài

Mục đích của cuộc chiến đấu ở các đô thị là gì? Việc chuẩn bị cho kháng chiến lâu dài được thực hiện như thế nào?

2.1. Cuộc Chiến Đấu Ở Các Đô Thị Phía Bắc Vĩ Tuyến 16

Cuộc chiến đấu ở các đô thị phía Bắc vĩ tuyến 16 có vai trò quan trọng trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến.

• Mục đích:
  • Giam chân địch ở các đô thị, không cho chúng tiến sâu vào vùng tự do.
  • Tiêu hao sinh lực địch, làm chậm bước tiến của chúng.
  • Tạo thời gian và điều kiện để cả nước chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài.
• Diễn biến:
  • Cuộc chiến đấu bùng nổ đầu tiên tại Hà Nội và kéo dài 60 ngày đêm. Quân dân Hà Nội đã chiến đấu dũng cảm, gây cho địch nhiều thiệt hại.
  • Tại các thành phố khác như Hải Phòng, Nam Định, Huế, quân dân ta cũng anh dũng chiến đấu, giam chân địch trong một thời gian.
• Kết quả và ý nghĩa:
  • Tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch.
  • Bước đầu làm phá sản kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của thực dân Pháp.
  • Tạo điều kiện cho cả nước đi vào cuộc kháng chiến lâu dài.

Chiến đấu ở các đô thị là một chủ trương đúng đắn, thể hiện tinh thần quyết chiến, quyết thắng của quân và dân ta.

2.2. Tích Cực Chuẩn Bị Cho Kháng Chiến Lâu Dài

Để chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài, Đảng và Chính phủ đã lãnh đạo nhân dân cả nước xây dựng lực lượng kháng chiến về mọi mặt.

• Chính trị:
  • Thành lập Ủy ban kháng chiến hành chính các cấp.
  • Thực hiện kháng chiến kiến quốc, vừa kháng chiến vừa xây dựng đất nước.
  • Thành lập Hội Liên Việt, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.
• Kinh tế:
  • Duy trì và phát triển sản xuất, nhất là sản xuất lương thực.
  • Thực hiện tiết kiệm, tăng gia sản xuất.
  • Xây dựng nền kinh tế tự cung tự cấp.
• Quân sự:
  • Xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân gồm bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích.
  • Đẩy mạnh công tác huấn luyện quân sự.
  • Sản xuất vũ khí, trang bị phục vụ kháng chiến.
• Văn hóa – giáo dục:
  • Tiếp tục duy trì và phát triển phong trào bình dân học vụ.
  • Các trường học vẫn tiếp tục giảng dạy và học tập trong hoàn cảnh chiến tranh.
  • Xây dựng nền văn hóa mới, phục vụ kháng chiến và kiến quốc.

Việc chuẩn bị toàn diện cho kháng chiến đã tạo nên sức mạnh tổng hợp để dân tộc ta có thể đương đầu với cuộc chiến tranh lâu dài và gian khổ.

3. Chiến Dịch Việt Bắc Thu – Đông 1947

Chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947 có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến?

3.1. Bối Cảnh Lịch Sử Của Chiến Dịch Việt Bắc Thu – Đông 1947

Sau nhiều tháng tiến hành chiến tranh xâm lược, đến đầu năm 1947, Pháp vẫn chưa đạt được mục tiêu tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến và bộ đội chủ lực của Việt Nam.

• Âm mưu của Pháp:
  • Tiêu diệt bộ đội chủ lực và cơ quan đầu não kháng chiến của Việt Nam.
  • Khóa chặt biên giới Việt – Trung, ngăn chặn liên lạc giữa Việt Nam với quốc tế.
  • Giành thắng lợi quân sự để nhanh chóng kết thúc chiến tranh.
• Kế hoạch tấn công:
  • Pháp huy động 12.000 quân, chia làm 3 cánh quân, tấn công Việt Bắc từ ngày 7/10/1947.
  • Binh đoàn dù đổ quân xuống Bắc Kạn, Chợ Mới, Chợ Đồn.
  • Binh đoàn bộ binh bao vây Việt Bắc ở phía Đông và phía Bắc.
  • Binh đoàn hỗn hợp bao vây Việt Bắc ở phía Tây.

3.2. Quân Dân Việt Nam Chiến Đấu Bảo Vệ Căn Cứ Địa Việt Bắc

Trước tình hình đó, Đảng ta đã có những chủ trương và biện pháp đối phó kịp thời.

• Chủ trương của Đảng:
  • Đảng ra chỉ thị “Phải phá tan cuộc tiến công mùa Đông của giặc Pháp”.
  • Quán triệt tư tưởng chỉ đạo: “Đánh chắc thắng”, “lấy ít địch nhiều”.
• Diễn biến chính:
  • Tại Bắc Kạn, quân dân ta chủ động tiến công, bao vây, tập kích địch.
  • Tại mặt trận hướng Đông, quân dân ta phục kích chặn đánh địch trên Đường số 4, tiêu biểu là trận Bản Sao – Đèo Bông Lau.
  • Tại mặt trận hướng Tây, quân dân ta phục kích chặn đánh địch trên sông Lô, tiêu biểu là các chiến thắng Đoan Hùng, Khe Lau.
  • Trên các chiến trường toàn quốc, quân dân ta hoạt động mạnh, phối hợp với cuộc chiến đấu ở Việt Bắc, kiềm chế quân địch.

Kết quả, ngày 19/12/1947, Pháp buộc phải rút chạy khỏi Việt Bắc.

3.3. Kết Quả Và Ý Nghĩa Của Chiến Dịch Việt Bắc Thu – Đông 1947

Chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947 có ý nghĩa lịch sử to lớn.

• Đẩy lùi cuộc tiến công của Pháp: Bảo vệ được cơ quan đầu não kháng chiến và bộ đội chủ lực.
• Làm phá sản kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh”: Buộc Pháp phải chuyển sang “đánh lâu dài”, thực hiện âm mưu “dùng người Việt đánh người Việt, lấy chiến tranh nuôi chiến tranh”.
• Thế và lực của ta chuyển biến: Tạo điều kiện cho cuộc kháng chiến phát triển lên một giai đoạn mới.

Chiến thắng Việt Bắc là một thắng lợi có ý nghĩa chiến lược, đánh dấu bước trưởng thành của quân đội ta và sự thất bại bước đầu của thực dân Pháp.

4. Đẩy Mạnh Kháng Chiến Toàn Dân, Toàn Diện

Sau chiến dịch Việt Bắc, Đảng và Chính phủ đã có những chủ trương, biện pháp gì để đẩy mạnh kháng chiến toàn dân, toàn diện?

4.1. Bối Cảnh Lịch Sử

Sau thất bại trong chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947, Pháp chuyển sang thực hiện kế hoạch “đánh lâu dài” và “dùng người Việt đánh người Việt, lấy chiến tranh nuôi chiến tranh”.

• Âm mưu của Pháp:
  • Chống lại cuộc kháng chiến lâu dài, toàn dân, toàn diện của ta.
  • Chia rẽ khối đoàn kết dân tộc.
  • Ra sức củng cố chính quyền bù nhìn, xây dựng quân đội tay sai.

4.2. Các Biện Pháp, Chính Sách Của Đảng Và Chính Phủ

Để đối phó với âm mưu của địch, Đảng và Chính phủ đã đề ra nhiều biện pháp, chính sách trên các lĩnh vực.

Lĩnh vực	Chủ trương, biện pháp
Quân sự	Động viên nhân dân thực hiện vũ trang toàn dân, phát triển chiến tranh du kích.
Chính trị – Ngoại giao	Tổ chức bầu cử Hội đồng nhân dân và Uỷ ban kháng chiến hành chính các cấp. Củng cố và mở rộng khối đại đoàn kết dân tộc. Tháng 6/1949, Mặt trận Việt Minh và Hội Liên Việt quyết định tiến tới thống nhất hai tổ chức từ cơ sở đến trung ương. Ngày 14/1/1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tuyên bố sẵn sàng đặt quan hệ ngoại giao với bất cứ nước nào tôn trọng độc lập, chủ quyền.
Kinh tế	Phá hoại kinh tế địch. Đẩy mạnh xây dựng và bảo vệ nền kinh tế dân chủ nhân dân.
Văn hóa – giáo dục	Tiến hành cải cách giáo dục. Hướng giáo dục vào phục vụ kháng chiến và kiến quốc.

Những biện pháp và chính sách này đã phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, tạo điều kiện cho cuộc kháng chiến phát triển lên một bước mới.

5. Hoàn Cảnh Lịch Sử Mới Và Chiến Dịch Biên Giới Thu – Đông 1950

Chiến dịch Biên giới thu – đông 1950 có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến?

5.1. Hoàn Cảnh Lịch Sử Mới Của Cuộc Kháng Chiến

Sau chiến thắng Việt Bắc thu – đông 1947, cuộc kháng chiến của nhân dân ta có thêm nhiều thuận lợi, song cũng phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức.

• Thuận lợi:
  • Việt Nam đã thu được nhiều thắng lợi quan trọng trên các mặt chính trị, quân sự, ngoại giao.
  • Tình hình quốc tế có nhiều chuyển biến thuận lợi: Cách mạng Trung Quốc thành công, phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới phát triển mạnh mẽ.
  • Trung Quốc, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa khác công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với Việt Nam.
• Khó khăn:
  • Mỹ can thiệp sâu hơn vào cuộc chiến tranh Đông Dương.
  • Pháp đề ra kế hoạch Rơ-ve, tăng cường đàn áp và bóc lột nhân dân ta.

5.2. Chiến Dịch Biên Giới Thu – Đông 1950

Trong bối cảnh đó, Đảng và Chính phủ quyết định mở chiến dịch Biên giới thu – đông 1950.

• Chủ trương của Đảng:
  • Tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch.
  • Khai thông biên giới Việt – Trung.
  • Mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc.
• Diễn biến chính:
  • Quân ta tấn công, tiêu diệt cứ điểm Đông Khê, uy hiếp Thất Khê, Cao Bằng bị cô lập.
  • Quân ta mai phục, chặn đánh địch trên Đường số 4, buộc địch phải rút chạy.

Kết quả, ta đã giải phóng được một vùng biên giới rộng lớn, khai thông biên giới Việt – Trung.

5.3. Kết Quả, Ý Nghĩa Của Chiến Dịch Biên Giới Thu – Đông 1950

Chiến dịch Biên giới thu – đông 1950 có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

• Phá sản kế hoạch Rơ-ve của Pháp: Tạo điều kiện cho cuộc kháng chiến phát triển lên một bước mới.
• Khai thông biên giới Việt – Trung: Mở ra con đường liên lạc với các nước xã hội chủ nghĩa, tăng cường sức mạnh cho cuộc kháng chiến.
• Quân đội ta trưởng thành: Giành được thế chủ động trên chiến trường chính Bắc Bộ.

Chiến thắng Biên giới là một thắng lợi có ý nghĩa chiến lược, đánh dấu bước chuyển quan trọng của cuộc kháng chiến từ thế phòng ngự sang thế tấn công.

tic.edu.vn tự hào cung cấp nguồn tài liệu phong phú, chất lượng, giúp bạn học tốt môn Lịch sử và hiểu rõ hơn về lịch sử dân tộc.

Bạn đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm tài liệu học tập môn Lịch sử? Bạn mất nhiều thời gian để tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn khác nhau? Hãy đến với tic.edu.vn, chúng tôi cung cấp nguồn tài liệu học tập đa dạng, đầy đủ và được kiểm duyệt kỹ càng. tic.edu.vn luôn cập nhật thông tin giáo dục mới nhất và chính xác. Chúng tôi còn cung cấp các công cụ hỗ trợ học tập trực tuyến hiệu quả, xây dựng cộng đồng học tập trực tuyến sôi nổi để bạn có thể tương tác và học hỏi lẫn nhau.

Hãy truy cập tic.edu.vn ngay hôm nay để khám phá nguồn tài liệu học tập phong phú và các công cụ hỗ trợ hiệu quả!

• Email: [email protected]
• Trang web: tic.edu.vn

6. Câu Hỏi Thường Gặp Về Giai Đoạn 1946-1950 Trong Lịch Sử Việt Nam

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về giai đoạn lịch sử 1946-1950, giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, cùng với câu trả lời chi tiết:

6.1. Tại sao Pháp lại bội ước sau khi ký Hiệp định Sơ bộ và Tạm ước?

Pháp bội ước vì muốn tái lập chế độ thuộc địa ở Việt Nam. Hiệp định Sơ bộ và Tạm ước chỉ là những giải pháp tạm thời để Pháp có thời gian củng cố lực lượng và chuẩn bị cho cuộc chiến tranh xâm lược.

6.2. Đường lối kháng chiến của Đảng trong giai đoạn 1946-1950 có những nội dung cơ bản nào?

Đường lối kháng chiến của Đảng trong giai đoạn này là toàn dân, toàn diện, trường kỳ, tự lực cánh sinh và tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế.

6.3. Cuộc chiến đấu ở các đô thị phía Bắc vĩ tuyến 16 có ý nghĩa như thế nào?

Cuộc chiến đấu này đã giam chân địch, tiêu hao sinh lực địch, làm chậm bước tiến của chúng, tạo điều kiện cho cả nước chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài.

6.4. Chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947 đã diễn ra như thế nào?

Chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947 diễn ra với sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng vũ trang và nhân dân, đánh bại cuộc tấn công của Pháp, bảo vệ căn cứ địa Việt Bắc.

6.5. Chiến thắng Việt Bắc có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến chống Pháp?

Chiến thắng Việt Bắc đã làm phá sản kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của Pháp, buộc chúng phải chuyển sang “đánh lâu dài”, tạo điều kiện cho ta giành thế chủ động trên chiến trường.

6.6. Sau chiến thắng Việt Bắc, Đảng và Chính phủ đã có những chủ trương, biện pháp gì để đẩy mạnh kháng chiến toàn dân, toàn diện?

Đảng và Chính phủ đã thực hiện nhiều biện pháp như động viên nhân dân tham gia kháng chiến, phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục, tăng cường đoàn kết dân tộc, tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế.

6.7. Hoàn cảnh lịch sử nào dẫn đến việc ta mở chiến dịch Biên giới thu – đông 1950?

Chiến dịch Biên giới thu – đông 1950 được mở ra trong bối cảnh ta có nhiều thuận lợi mới, nhưng cũng phải đối mặt với sự can thiệp ngày càng sâu của Mỹ vào cuộc chiến tranh Đông Dương.

6.8. Chiến dịch Biên giới thu – đông 1950 đã diễn ra như thế nào?

Chiến dịch Biên giới thu – đông 1950 diễn ra với sự chủ động tiến công của quân ta, tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, khai thông biên giới Việt – Trung.

6.9. Chiến thắng Biên giới có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến chống Pháp?

Chiến thắng Biên giới đã làm phá sản kế hoạch Rơ-ve của Pháp, tạo bước chuyển quan trọng trong cuộc kháng chiến từ thế phòng ngự sang thế tấn công.

6.10. Giai đoạn 1946-1950 có ý nghĩa như thế nào trong lịch sử kháng chiến chống Pháp?

Giai đoạn 1946-1950 là giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, có ý nghĩa đặt nền móng cho thắng lợi cuối cùng. Trong giai đoạn này, ta đã xây dựng được lực lượng kháng chiến, từng bước đánh bại các kế hoạch của địch, tạo điều kiện cho cuộc kháng chiến phát triển lên một giai đoạn mới.

Hãy liên hệ với tic.edu.vn qua email [email protected] hoặc truy cập trang web tic.edu.vn để được tư vấn và giải đáp thắc mắc ngay hôm nay. tic.edu.vn luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên con đường chinh phục tri thức.