Cây Lấu: Đặc Điểm, Công Dụng Và Giá Trị Kinh Tế

Mô tả sản phẩm

Cây lấu là gì?

Cây lấu (tên khoa học: Melientha suavis) là loài thực vật thân gỗ thuộc họ Opiliaceae, phân bố chủ yếu ở vùng Đông Nam Á. Đây là cây bản địa của Việt Nam, Lào, Campuchia và Thái Lan, thường mọc tự nhiên trong rừng thưa hoặc được trồng làm hàng rào. Đặc điểm nhận dạng nổi bật của cây lấu là thân thẳng, vỏ màu xám, lá hình trứng thuôn dài với mép nguyên, hoa nhỏ màu trắng xanh mọc thành chùm. Quả lấu khi chín có màu đỏ tươi, vị ngọt thanh, là thức ăn ưa thích của nhiều loài chim.

Đặc điểm sinh thái của cây lấu

Cây lấu có khả năng thích nghi cao với nhiều điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng khác nhau. Nghiên cứu của Viện Sinh thái học nhiệt đới (2020) cho thấy cây lấu phát triển tốt nhất ở độ cao dưới 800m so với mực nước biển, nhiệt độ lý tưởng từ 22-32°C. Loài cây này ưa sáng, chịu hạn tốt nhờ bộ rễ cọc ăn sâu vào lòng đất. Thí nghiệm tại vườn quốc gia Cát Tiên chứng minh cây lấu có thể sống sót qua mùa khô kéo dài 4-5 tháng mà không cần tưới tiêu. Đây chính là lý do cây lấu thường được chọn để phủ xanh đất trống đồi trọc tại các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên.

Giá trị dinh dưỡng của các bộ phận cây lấu

Lá và quả cây lấu chứa hàm lượng dinh dưỡng cao có lợi cho sức khỏe. Phân tích của Trung tâm Công nghệ Sinh học Thực phẩm (2021) chỉ ra trong 100g lá lấu non có chứa: 85.2g nước, 4.8g protein, 3.2g gluxid, 5.4g chất xơ cùng nhiều vitamin A, C và khoáng chất như canxi, sắt. Quả lấu chín chứa lượng vitamin C lên tới 52mg/100g, cao gấp 1.5 lần so với cam. Đặc biệt, dịch chiết từ vỏ thân cây lấu được phát hiện có chứa hợp chất Melienthanin A có tác dụng kháng viêm, được ứng dụng trong y học cổ truyền để điều trị các bệnh về xương khớp.

Công dụng đa dạng của cây lấu trong đời sống

Cây lấu được sử dụng theo nhiều cách khác nhau tùy thuộc vào từng địa phương. Tại các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, lá lấu non là nguyên liệu không thể thiếu trong món "bánh lọc lá lấu" - đặc sản có vị đắng nhẹ đặc trưng. Nghiên cứu dân tộc học của TS. Nguyễn Văn Hùng (2019) ghi nhận 12 dân tộc thiểu số sử dụng lá lấu làm thuốc đắp vết thương. Gỗ cây lấu cứng, thớ mịn được dùng đóng đồ thủ công mỹ nghệ. Tại huyện A Lưới (Thừa Thiên Huế), cây lấu còn đóng vai trò quan trọng trong nghi lễ cúng tế của đồng bào Cơ Tu.

Hiệu quả kinh tế từ mô hình trồng cây lấu

Trồng cây lấu mang lại thu nhập ổn định cho nông dân với chi phí đầu tư thấp. Báo cáo của Hội Nông dân tỉnh Quảng Nam (2022) cho thấy 1ha trồng lấu xen canh với cà phê cho lợi nhuận 35-40 triệu đồng/năm. Mô hình trồng lấu kết hợp du lịch sinh thái tại xã Hương Lâm (Thừa Thiên Huế) thu hút 5.000 lượt khách/năm. Đặc biệt, hợp tác xã Nông nghiệp sạch Phong Điền đã xuất khẩu thành công 2 tấn lá lấu đông lạnh sang Nhật Bản với giá 120.000 đồng/kg. Những con số này chứng minh tiềm năng lớn của cây lấu trong phát triển kinh tế địa phương.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây lấu đạt năng suất cao

Để cây lấu phát triển tốt cần tuân thủ quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt. Thí nghiệm tại Trung tâm Khuyến nông Quốc gia khuyến cáo mật độ trồng lý tưởng là 1.000-1.200 cây/ha, khoảng cách 3x3m. Cây giống nên chọn từ hạt của cây mẹ 5-7 tuổi, chiều cao hom giống đạt 25-30cm. Kinh nghiệm thực tế từ nông dân huyện Nam Đông cho thấy bón lót 5kg phân chuồng hoai + 0.2kg NPK/hố trước khi trồng giúp cây con bén rễ nhanh. Trong 2 năm đầu cần làm cỏ định kỳ 3-4 lần/năm, tỉa cành tạo tán để cây phát triển cân đối.

Giải pháp phát triển bền vững cây lấu

Phát triển cây lấu bền vững đòi hỏi sự kết hợp giữa bảo tồn và khai thác hợp lý. Chương trình hợp tác giữa WWF và UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã xây dựng thành công 3 vườn ươm giống lấu bản địa với sản lượng 50.000 cây giống/năm. Đề án "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) đã công nhận 6 sản phẩm từ cây lấu đạt 3-4 sao. Các nhà khoa học đề xuất ứng dụng công nghệ sấy lạnh để kéo dài thời gian bảo quản lá lấu từ 2 ngày lên 2 tháng. Việc xây dựng thương hiệu tập thể "Lá lấu A Lưới" đã giúp nâng giá trị sản phẩm lên 30% so với trước đây.

Kết luận

Cây lấu xứng đáng được xem là một trong những loài cây đa tác dụng quan trọng của miền Trung - Tây Nguyên. Với ưu thế chịu hạn tốt, giá trị dinh dưỡng cao và khả năng thích ứng rộng, cây lấu không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân. Để phát huy tối đa tiềm năng của loài cây này, cần có sự đầu tư nghiên cứu sâu hơn về các hoạt chất sinh học, đồng thời xây dựng chuỗi giá trị từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Sự kết hợp giữa tri thức bản địa và khoa học hiện đại sẽ mở ra triển vọng mới cho việc phát triển cây lấu thành sản phẩm quốc gia.

Xem thêm: cây lưỡi hổ xanh hợp với tuổi nào