Cây Nọc Rắn: Đặc Điểm, Công Dụng Và Những Lưu Ý Khi Sử Dụng

Mô tả sản phẩm

Cây nọc rắn là gì và có đặc điểm thực vật như thế nào?

Cây nọc rắn (tên khoa học: Strychnos nux-vomica) là loài thực vật có độc thuộc họ Loganiaceae. Đây là cây thân gỗ nhỏ, cao 10-15m, vỏ màu xám trắng với cành non có gai. Lá mọc đối, hình trứng, mặt lá bóng với gân lá nổi rõ. Hoa nhỏ màu trắng xanh mọc thành cụm ở đầu cành. Quả hình cầu, khi chín chuyển từ xanh sang cam đỏ, chứa 2-5 hạt hình đĩa cứng.

Tại sao cây nọc rắn được xem là dược liệu quý nhưng nguy hiểm?

Cây nọc rắn chứa hai alkaloid chính là strychnine và brucine với hàm lượng 1,5-5% trong hạt. Strychnine có tác dụng kích thích thần kinh trung ương mạnh, từng được dùng trong y học cổ truyền với liều cực thấp. Nghiên cứu của Đại học Y Hà Nội (2018) chỉ ra strychnine liều 2-5mg có thể gây co giật, liều 50-100mg gây tử vong. Tuy nhiên, ở liều điều trị (dưới 2mg), nó giúp kích thích tiêu hóa, tăng cường tuần hoàn.

Công dụng y học của cây nọc rắn được ứng dụng như thế nào?

Trong y học hiện đại, chiết xuất từ cây nọc rắn được sử dụng có kiểm soát trong một số chế phẩm. Báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2020) ghi nhận strychnine nitrate được dùng làm chất kích thích hô hấp trong ngộ độc barbiturat. Y học cổ truyền Ấn Độ (Ayurveda) sử dụng hạt nọc rắn xử lý đặc biệt để chữa liệt, rối loạn tiêu hóa. Tại Việt Nam, cây được dùng ngoài da trị đau khớp, nhưng cần thận trọng tuyệt đối.

Những nguy cơ và tác dụng phụ khi sử dụng cây nọc rắn?

Ngộ độc cây nọc rắn gây triệu chứng điển hình sau 15-60 phút. Theo Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai, nạn nhân sẽ có co cứng cơ toàn thân, mặt cười nhăn nhở (risus sardonicus), suy hô hấp. Năm 2019, 5 ca tử vong tại Lào Cai do uống rượu ngâm hạt nọc rắn. Độc tính của strychnine mạnh gấp 50 lần brucine, gây tử vong qua ức chế glycine - chất dẫn truyền ức chế thần kinh.

Cách sơ cứu khi bị ngộ độc cây nọc rắn?

Khi nghi ngờ ngộ độc, cần gọi cấp cứu 115 ngay lập tức. Hướng dẫn của Bộ Y tế khuyên giữ bệnh nhân trong phòng tối, yên tĩnh để giảm kích thích. Không gây nôn vì có thể làm nặng thêm tình trạng co giật. Bệnh viện sẽ dùng diazepam tiêm tĩnh mạch để kiểm soát co giật, thở máy nếu suy hô hấp. Than hoạt tính chỉ có tác dụng nếu dùng trong vòng 1 giờ sau ngộ độc.

Kết luận: Cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ khi sử dụng cây nọc rắn

Cây nọc rắn là ví dụ điển hình về "con dao hai lưỡi" trong dược liệu. Mặc dù tiềm năng trị liệu đã được ghi nhận, rủi ro ngộ độc luôn ở mức cực cao. Nghiên cứu của Đại học Dược Hà Nội (2021) khuyến cáo chỉ sử dụng dưới dạng bào chế công nghiệp với liều chuẩn hóa. Người dân tuyệt đối không tự ý dùng các chế phẩm thô từ cây nọc rắn. Cần có sự giám sát chặt chẽ của cơ quan y tế trong việc quản lý và sử dụng loại dược liệu đặc biệt này.

Xem thêm: cây hoa pháo bông