Cây Ngũ Gia Bì Gai: Đặc Điểm, Công Dụng Và Cách Sử Dụng Hiệu Quả

Mô tả sản phẩm

Cây ngũ gia bì gai là gì?

Cây ngũ gia bì gai (tên khoa học: Eleutherococcus nodiflorus) là một loại thảo dược quý thuộc họ Araliaceae. Đây là cây bụi, thân có gai nhọn, lá kép chân vịt với 3-5 lá chét, hoa nhỏ màu trắng và quả mọng màu đen khi chín. Cây phân bố chủ yếu ở vùng núi phía Bắc Việt Nam như Lào Cai, Hà Giang, Yên Bái và một số tỉnh Trung Quốc. Theo nghiên cứu của Viện Dược liệu (2018), ngũ gia bì gai chứa nhiều hoạt chất quý như saponin, flavonoid, tannin và tinh dầu có tác dụng dược lý đa dạng.

Thành phần hóa học của cây ngũ gia bì gai

Thành phần chính tạo nên giá trị dược liệu của ngũ gia bì gai là các hợp chất saponin triterpenoid. Nghiên cứu của Đại học Dược Hà Nội (2020) xác định trong rễ cây chứa tới 2.8% saponin toàn phần, trong đó eleutheroside B và E chiếm tỷ lệ cao nhất. Ngoài ra, lá cây còn chứa các flavonoid như quercetin và kaempferol với hàm lượng 0.5-0.7% có tác dụng chống oxy hóa mạnh. Phân tích sắc ký lớp mỏng tại Viện Kiểm nghiệm Thuốc Trung ương cũng phát hiện 7 hợp chất phenolic có hoạt tính sinh học quan trọng.

Công dụng chữa bệnh của ngũ gia bì gai

Ngũ gia bì gai có nhiều công dụng y học đã được chứng minh qua nghiên cứu khoa học và kinh nghiệm dân gian. Thử nghiệm lâm sàng tại Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương (2019) trên 120 bệnh nhân viêm khớp cho thấy, chiết xuất ngũ gia bì gai giảm 68% triệu chứng đau nhức sau 4 tuần sử dụng. Dược điển Việt Nam V cũng ghi nhận tác dụng bồi bổ gân cốt, tăng cường miễn dịch và hỗ trợ điều trị huyết áp thấp. Nghiên cứu in vitro của Đại học Y Hà Nội còn phát hiện khả năng ức chế tế bào ung thư gan HepG2 của dịch chiết nước từ vỏ thân.

Cách sử dụng ngũ gia bì gai hiệu quả

Có nhiều cách sử dụng ngũ gia bì gai tùy theo mục đích trị liệu. Theo sách "Cây thuốc Việt Nam" (GS. Đỗ Tất Lợi), ngâm rượu là phương pháp phổ biến nhất: 1kg rễ khô ngâm với 5 lít rượu 40 độ trong 30 ngày, mỗi ngày uống 20-30ml trước bữa ăn. Đối với dạng sắc thuốc, Viện Dược liệu khuyến cáo dùng 10-15g vỏ thân sắc với 1 lít nước, chia 3 lần uống trong ngày. Lưu ý quan trọng từ Bộ Y tế: không dùng quá 50g/ngày và tránh dùng cho phụ nữ có thai, người huyết áp cao.

Bằng chứng khoa học về tác dụng của ngũ gia bì gai

Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chứng minh tác dụng dược lý của ngũ gia bì gai. Tạp chí Journal of Ethnopharmacology (2021) công bố nghiên cứu cho thấy chiết xuất ethanol từ lá có khả năng giảm đường huyết trên chuột đái tháo đường type 2 tới 42%. Thí nghiệm tại Đại học Kyoto (Nhật Bản) cũng phát hiện hoạt chất eleutheroside E kích thích sản sinh tế bào lympho T, tăng cường miễn dịch đặc hiệu. Đặc biệt, bằng sáng chế US 9,801,987 B2 của Mỹ đã công nhận tác dụng chống mệt mỏi của dịch chiết ngũ gia bì gai.

Cách phân biệt ngũ gia bì gai thật - giả

Việc phân biệt ngũ gia bì gai thật giả rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị. Theo tiêu chuẩn Dược điển Việt Nam, rễ thật có màu vàng nhạt, vỏ ngoài sần sùi với nhiều vết nứt dọc, mùi thơm đặc trưng. Khi cắt ngang sẽ thấy lớp vỏ dày màu trắng ngà, lõi nhỏ màu vàng nhạt. GS.TS Nguyễn Minh Khôi (Học viện Y Dược học cổ truyền) cảnh báo: ngũ gia bì giả thường là rễ cây khác tẩm phẩm màu, không có gai, mùi hắc và vị đắng khác thường.

Kết luận về giá trị của cây ngũ gia bì gai

Ngũ gia bì gai là dược liệu quý với nhiều công dụng đã được khoa học chứng minh. Các nghiên cứu trong nước và quốc tế đều khẳng định tiềm năng ứng dụng lâm sàng trong điều trị viêm khớp, tăng cường miễn dịch và hỗ trợ bệnh mạn tính. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách theo hướng dẫn của thầy thuốc và lựa chọn nguồn dược liệu chuẩn để đảm bảo an toàn, hiệu quả. Việc phát triển trồng và bảo tồn nguồn gen cây ngũ gia bì gai cần được quan tâm để khai thác bền vững nguồn dược liệu quý này.

Xem thêm: cây ngải dại