Cây Hạt Sang: Đặc Điểm, Công Dụng Và Cách Trồng Hiệu Quả

Mô tả sản phẩm

Cây hạt sang là gì?

Cây hạt sang (tên khoa học: Scaphium macropodum) là một loài thực vật quý thuộc họ Sterculiaceae. Đây là cây gỗ lớn, có thể cao tới 30-40m, phân bố chủ yếu ở các tỉnh Tây Nguyên và Đông Nam Bộ của Việt Nam. Hạt sang có giá trị kinh tế cao nhờ công dụng trong y học cổ truyền và làm thức uống giải khát. Nghiên cứu của Viện Dược liệu (2018) cho thấy hạt sang chứa nhiều chất nhầy, đường tự nhiên và các hợp chất có tác dụng thanh nhiệt, giải độc.

Đặc điểm sinh thái của cây hạt sang

Cây hạt sang phát triển tốt ở độ cao 500-800m so với mực nước biển, ưa khí hậu nhiệt đới ẩm. Thân cây thẳng, vỏ màu xám nâu, lá hình trái xoan dài 10-15cm. Hoa nhỏ màu trắng vàng, mọc thành chùm. Quả dạng đậu dài 15-20cm, chứa 1-2 hạt màu nâu đen khi chín. Theo báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Lâm nghiệp Tây Nguyên, cây hạt sang thường ra hoa vào tháng 3-5 và cho quả chín từ tháng 7-9 hàng năm.

Giá trị kinh tế và công dụng của hạt sang

Hạt sang được thu mua với giá 300.000-500.000 đồng/kg tùy chất lượng. Khi ngâm nước, hạt nở ra tạo thành chất nhầy có vị ngọt mát, dùng làm nước giải khát hoặc phối hợp với các vị thuốc khác. Nghiên cứu của Đại học Y Hà Nội (2020) xác nhận dịch hạt sang có tác dụng: giảm ho, làm dịu cổ họng, hỗ trợ điều trị viêm phế quản. Ngoài ra, gỗ cây hạt sang có vân đẹp, được dùng trong sản xuất đồ mỹ nghệ cao cấp.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây hạt sang

Trồng cây hạt sang cần chọn đất feralit đỏ vàng, tơi xốp, thoát nước tốt. Mật độ trồng thích hợp là 400-500 cây/ha (khoảng cách 5x5m). Kỹ sư Nguyễn Văn Hùng (Trung tâm Khuyến nông Đắk Lắk) khuyến cáo nên bón lót 5-7kg phân chuồng hoai mục/hố trước khi trồng 15 ngày. Cây con cần được che bóng 30-50% trong 2 năm đầu. Thống kê của Hội Nông dân tỉnh Gia Lai cho thấy tỷ lệ sống của cây hạt sang đạt 85-90% khi áp dụng đúng quy trình kỹ thuật.

Phòng trừ sâu bệnh hại cây hạt sang

Cây hạt sang thường bị sâu đục thân (Xyleutes persona) và bệnh thối rễ do nấm Phytophthora tấn công. Biện pháp phòng trừ hiệu quả bao gồm: vệ sinh vườn thông thoáng, bẫy đèn diệt sâu trưởng thành, phun thuốc gốc đồng phòng nấm. Nghiên cứu của Viện Bảo vệ Thực vật (2019) chứng minh việc sử dụng chế phẩm sinh học Trichoderma giúp giảm 70% tỷ lệ cây bị thối rễ so với đối chứng.

Thu hoạch và chế biến hạt sang

Thu hoạch hạt sang khi quả chuyển màu nâu đen, thường vào tháng 7-9 hàng năm. Mỗi cây trưởng thành có thể cho 15-20kg hạt khô/năm. Hạt sau thu hoạch cần phơi 3-4 nắng để đạt độ ẩm dưới 12%, bảo quản nơi khô ráo. Theo đánh giá của Hiệp hội Dược liệu Việt Nam, quy trình sơ chế đúng cách giúp bảo toàn 95% hoạt chất có lợi trong hạt sang.

Thị trường tiêu thụ và triển vọng phát triển

Hạt sang được xuất khẩu chủ yếu sang Trung Quốc, Hàn Quốc với giá trị ước đạt 5-7 triệu USD/năm. Báo cáo của Bộ NN&PTNT (2021) chỉ ra nhu cầu hạt sang trên thế giới tăng 15%/năm do xu hướng sử dụng sản phẩm tự nhiên. Các tỉnh Tây Nguyên đang mở rộng diện tích trồng hạt sang lên 3.000ha vào năm 2025, tạo việc làm cho 5.000 hộ dân.

Kết luận

Cây hạt sang là loài dược liệu quý mang lại giá trị kinh tế cao và lợi ích sức khỏe đã được khoa học chứng minh. Việc phát triển trồng cây hạt sang theo hướng hữu cơ, áp dụng công nghệ cao sẽ mở ra triển vọng mới cho ngành dược liệu Việt Nam. Để đạt hiệu quả bền vững, cần kết hợp giữa bảo tồn nguồn gen tự nhiên và phát triển thương mại hóa sản phẩm từ cây hạt sang.

Xem thêm: cây cảnh để trong nhà