Cây Cừa: Đặc Điểm, Công Dụng Và Giá Trị Kinh Tế

Mô tả sản phẩm

Cây cừa là gì?

Cây cừa (hay còn gọi là cừ tràm) là loài thực vật thuộc họ Sim (Myrtaceae), có tên khoa học Melaleuca leucadendra. Đây là loại cây gỗ nhỏ, thân thẳng, vỏ xốp nhiều lớp, thường mọc ở vùng đất ngập nước, phèn chua tại Đồng bằng sông Cửu Long. Cừa được biết đến với khả năng chịu mặn, chống chọi tốt với điều kiện khắc nghiệt, đồng thời mang lại giá trị kinh tế cao cho người dân địa phương.

Đặc điểm sinh thái của cây cừa

Cây cừa có đặc điểm sinh thái độc đáo thích nghi với môi trường ngập mặn. Theo nghiên cứu của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, cừa tràm có bộ rễ chùm phát triển mạnh, giúp cây bám chắc vào đất bùn và hấp thụ dinh dưỡng trong điều kiện đất nghèo. Lá cừa nhỏ, dài, chứa tinh dầu có mùi thơm đặc trưng - đây chính là cơ chế tự bảo vệ khỏi côn trùng gây hại. Một điểm đáng chú ý là cừa có khả năng tái sinh cực tốt, sau khi chặt có thể mọc chồi mới từ gốc chỉ sau 2-3 tháng.

Vai trò của cây cừa trong hệ sinh thái

Cây cừa đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ sinh thái vùng ngập mặn. Nghiên cứu thực địa tại Vườn quốc gia U Minh Thượng cho thấy rừng cừa giúp giảm 40-50% tốc độ xói mòn bờ biển so với khu vực không có cây. Hệ rễ dày đặc của cừa tạo môi trường sống lý tưởng cho các loài thủy sản như tôm, cua, cá. Đặc biệt, theo báo cáo của Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), mỗi hecta rừng cừa có thể hấp thụ 15-20 tấn CO2/năm, góp phần đáng kể vào việc giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Giá trị kinh tế từ cây cừa

Cây cừa mang lại nguồn thu nhập đa dạng cho người dân các tỉnh ĐBSCL. Theo số liệu từ Sở NN&PTNT tỉnh Kiên Giang, 1ha rừng cừa sau 5 năm cho thu hoạch trung bình 150-200m3 gỗ, trị giá khoảng 120-150 triệu đồng. Gỗ cừa có độ bền cao trong môi trường ẩm ướt, được sử dụng làm cọc xây dựng, ván sàn, đồ thủ công mỹ nghệ. Ngoài ra, tinh dầu chiết xuất từ lá cừa có giá trị xuất khẩu lên tới 50-70 USD/kg, được ứng dụng trong công nghiệp dược phẩm và mỹ phẩm.

Quy trình trồng và chăm sóc cây cừa hiệu quả

Trồng cây cừa đạt năng suất cao đòi hỏi tuân thủ quy trình kỹ thuật chặt chẽ. Kết quả thử nghiệm tại Trung tâm Khuyến nông tỉnh Cà Mau chỉ ra rằng mật độ trồng cừa tối ưu là 2.500-3.000 cây/ha, khoảng cách 2x2m. Cừa nên được trồng vào đầu mùa mưa (tháng 5-6) khi đất đủ ẩm. Trong 2 năm đầu, cần làm cỏ định kỳ 3-4 lần/năm và bón bổ sung phân NPK với liều lượng 100-150kg/ha. Đặc biệt, không nên khai thác cừa trước 5 năm tuổi để đảm bảo chất lượng gỗ.

Ứng dụng của cây cừa trong đời sống

Cây cừa có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống con người. Trong xây dựng, gỗ cừa được sử dụng làm cọc móng nhà ở vùng sình lầy nhờ đặc tính chịu lực tốt và không bị mối mọt. Theo ghi nhận từ làng nghề truyền thống An Giang, thân cây cừa già được chế tác thành đồ gia dụng như bàn ghế, tủ quần áo với độ bền 15-20 năm. Lá cừa phơi khô là nguyên liệu quan trọng để ủ rượu đế - đặc sản miền Tây, đồng thời được dùng làm thuốc chữa cảm cúm trong y học cổ truyền.

Thách thức trong phát triển cây cừa bền vững

Ngành trồng cừa đang đối mặt với nhiều thách thức cần giải quyết. Báo cáo của Bộ NN&PTNT năm 2022 cho thấy diện tích rừng cừa tự nhiên đã giảm 30% trong 10 năm qua do nạn chặt phá bừa bãi. Tình trạng xâm nhập mặn ngày càng sâu khiến nhiều diện tích cừa non bị chết hàng loạt. Mặt khác, theo đánh giá của Hiệp hội Gỗ Việt Nam, chuỗi giá trị từ cây cừa chưa được khai thác tối đa khi 80% sản phẩm mới dừng ở khâu nguyên liệu thô, chưa qua chế biến sâu.

Giải pháp phát triển bền vững cây cừa

Để phát triển bền vững cây cừa cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp. Mô hình "lâm ngư kết hợp" đang được khuyến khích tại Cà Mau - nơi người dân trồng cừa kết hợp nuôi tôm dưới tán rừng cho thu nhập gấp 2-3 lần so với độc canh. Các nhà khoa học từ Đại học Cần Thơ đề xuất ứng dụng công nghệ sinh học để lai tạo giống cừa chịu mặn tốt hơn, năng suất cao hơn 15-20%. Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến gỗ cừa thành sản phẩm giá trị gia tăng, đồng thời quy hoạch vùng trồng tập trung gắn với bảo vệ môi trường.

Kết luận

Cây cừa xứng đáng được xem là "cây vàng" của vùng đất ngập mặn ĐBSCL. Với khả năng thích nghi tuyệt vời, giá trị kinh tế đa dạng và tiềm năng sinh thái to lớn, cừa tràm cần được đầu tư phát triển thành ngành hàng chiến lược. Điều này đòi hỏi sự chung tay của nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân trong việc kết hợp hài hòa giữa khai thác và bảo tồn. Bài học từ mô hình thành công tại các tỉnh Kiên Giang, Cà Mau cho thấy khi được quản lý khoa học, cây cừa không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần quan trọng trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu - thách thức lớn của đồng bằng sông Cửu Long.

Xem thêm: cây mũ trôm