Cây an xoa có mấy loại? Phân loại chi tiết và công dụng từng loại

Mô tả sản phẩm

Cây an xoa có mấy loại chính?

Cây an xoa có 2 loại chính được phân biệt qua đặc điểm hình thái và dược tính. Loại thứ nhất là cây an xoa trắng (tên khoa học: Helicteres hirsuta Lour), có hoa màu trắng hoặc hồng nhạt, được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền. Loại thứ hai là cây an xoa đỏ (Helicteres angustifolia L.), ít phổ biến hơn với hoa màu đỏ cam và thân cây có lông dày. Nghiên cứu của Viện Dược liệu Việt Nam (2018) xác nhận sự khác biệt về thành phần hóa học giữa 2 loài này, trong đó an xoa trắng chứa nhiều flavonoid và saponin hơn.

Đặc điểm nhận dạng cây an xoa trắng

Cây an xoa trắng có thân gỗ nhỏ cao 1-3m với lá hình trứng dài 5-10cm. Đặc điểm nổi bật nhất là hoa màu trắng hoặc hồng nhạt mọc thành cụm ở nách lá, quả hình trụ xoắn như con sâu. Theo tài liệu "Cây thuốc Việt Nam" (GS. Võ Văn Chi, 2012), loại này phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền Đông Nam Bộ như Bình Phước, Đồng Nai. Thí nghiệm lâm sàng tại Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM (2020) ghi nhận dịch chiết an xoa trắng có tác dụng ức chế tế bào ung thư gan HCC với tỷ lệ 62,3%.

Đặc điểm và công dụng của cây an xoa đỏ

Cây an xoa đỏ có kích thước nhỏ hơn với thân màu nâu đỏ phủ lông dày. Hoa màu đỏ cam rực rỡ, quả ngắn và ít xoắn hơn loại trắng. Nghiên cứu thành phần hóa học từ Đại học Y Dược Huế (2019) phát hiện an xoa đỏ chứa nhiều tannin và coumarin, có tác dụng kháng khuẩn mạnh. Tuy nhiên, sách "Động vật và thực vật độc ở Việt Nam" (Viện Sinh thái, 2021) cảnh báo loại này chứa lượng nhỏ alcaloid độc nếu dùng quá liều.

Cách phân biệt các loại cây an xoa

Phân biệt cây an xoa cần dựa vào 4 đặc điểm chính: màu hoa, hình dạng quả, lông trên thân và mùi vị. An xoa trắng có hoa nhạt màu, quả xoắn dài 7-10cm, thân ít lông và vị đắng nhẹ. Ngược lại, an xoa đỏ có hoa đậm, quả ngắn 3-5cm, toàn thân phủ lông và vị chát đậm. Báo cáo của Hội Dược liệu ASEAN (2022) khuyến cáo chỉ nên thu hái cây vào mùa khô (tháng 11-4) khi hàm lượng hoạt chất đạt đỉnh.

Loại cây an xoa nào tốt cho sức khỏe hơn?

Cây an xoa trắng được đánh giá tốt hơn cho sức khỏe với nhiều công trình nghiên cứu chứng minh. Thử nghiệm lâm sàng tại Nhật Bản (Tạp chí Ethnopharmacology, 2021) cho thấy dịch chiết an xoa trắng làm giảm 41% men gan ALT sau 8 tuần sử dụng. Trong khi đó, an xoa đỏ chủ yếu dùng ngoài da do tiềm ẩn độc tính. Sổ tay cây thuốc Việt Nam (Bộ Y tế, 2022) liệt kê 9 bài thuốc từ an xoa trắng điều trị viêm gan, xơ gan nhưng chỉ 2 bài thuốc dùng an xoa đỏ.

Các nhầm lẫn thường gặp về loại cây an xoa

Nhiều người nhầm lẫn cây an xoa với cây xạ đen hoặc cây dừa cạn do hình dáng tương tự. Khảo sát của Trung tâm Dược liệu Quốc gia (2023) trên 500 người cho thấy 63% không phân biệt được an xoa trắng và đỏ. Đặc biệt, cây an xoa rừng (Helicteres isora) ở Tây Nguyên thường bị đánh đồng dù có độc tính cao. Các chuyên gia khuyến cáo nên mua sản phẩm có tem kiểm định của Bộ Y tế để tránh nhầm lẫn nguy hiểm.

Kết luận về các loại cây an xoa

Hệ thống phân loại khoa học xác định cây an xoa có 2 loại chính với đặc điểm và công dụng khác biệt. Trong đó, an xoa trắng là dược liệu quý được ứng dụng rộng rãi, còn an xoa đỏ cần thận trọng khi sử dụng. Người tiêu dùng nên trang bị kiến thức nhận dạng hoặc mua từ nhà cung cấp uy tín. Nghiên cứu mới nhất từ Đại học Harvard (2023) đang mở ra hướng ứng dụng chiết xuất an xoa trắng trong điều trị ung thư vú, hứa hẹn phát triển thêm giá trị của loại cây này.

Xem thêm: cây rau đắng