Cây Xuyến Chi: Đặc Điểm, Công Dụng Và Cách Trồng Hiệu Quả

Mô tả sản phẩm

Cây xuyến chi là gì?

Cây xuyến chi (Bidens pilosa) là một loại thảo dược dân gian phổ biến thuộc họ Cúc (Asteraceae). Đây là cây thân thảo, sống hàng năm, có nguồn gốc từ châu Mỹ nhưng hiện phân bố rộng rãi ở nhiều vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Cây thường mọc hoang ở bờ ruộng, ven đường hoặc các khu đất trống. Theo nghiên cứu của Viện Dược liệu Việt Nam, xuyến chi chứa nhiều hoạt chất quý như flavonoid, saponin và tannin, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Đặc điểm nhận biết cây xuyến chi

Cây xuyến chi có những đặc điểm hình thái dễ nhận biết. Thân cây nhỏ, mảnh, cao khoảng 30-100cm, phân nhiều cành và có lông ngắn. Lá xuyến chi mọc đối, hình trứng hoặc mũi mác, mép lá có răng cưa không đều. Hoa xuyến chi có màu trắng với nhụy vàng, mọc thành cụm ở đầu cành. Quả xuyến chi dạng bế, có gai móc giúp phát tán nhờ động vật hoặc gió. Một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Thực vật học nhiệt đới năm 2020 chỉ ra rằng đặc điểm gai móc của quả giúp xuyến chi có khả năng phát tán rộng gấp 3 lần so với các loài cùng họ không có gai.

Công dụng của cây xuyến chi trong y học

Cây xuyến chi được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền với nhiều công dụng đa dạng. Theo sách "Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam", xuyến chi có vị đắng, tính mát, tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm. Cụ thể, lá xuyến chi tươi giã đắp giúp cầm máu vết thương nhỏ và giảm sưng tấy. Nước sắc từ cây xuyến chi được dùng để điều trị các bệnh về đường tiêu hóa như kiết lỵ, tiêu chảy. Nghiên cứu của Đại học Y Hà Nội năm 2019 chứng minh dịch chiết xuyến chi có hoạt tính kháng khuẩn mạnh với E.coli và Salmonella - hai tác nhân chính gây bệnh đường ruột.

Cách trồng và chăm sóc cây xuyến chi

Trồng cây xuyến chi khá đơn giản và không đòi hỏi kỹ thuật phức tạp. Cây có thể phát triển tốt trên nhiều loại đất khác nhau, kể cả đất cằn cỗi. Thời điểm gieo trồng thích hợp nhất là đầu mùa mưa (tháng 4-5 ở miền Bắc hoặc tháng 5-6 ở miền Nam). Cách trồng phổ biến là gieo hạt trực tiếp hoặc giâm cành. Theo khuyến cáo của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, nên gieo hạt với mật độ 20-30cm/cây để đảm bảo không gian phát triển. Xuyến chi ưa sáng, cần tưới nước vừa phải (2-3 lần/tuần) và không cần bón phân nhiều.

Bài thuốc từ cây xuyến chi

Cây xuyến chi được ứng dụng trong nhiều bài thuốc dân gian hiệu quả. Đối với bệnh viêm họng, dùng 30g xuyến chi tươi sắc với 500ml nước còn 200ml, chia 2-3 lần uống trong ngày. Để trị mẩn ngứa, lấy lá xuyến chi giã nát đắp lên vùng da bị tổn thương. Nghiên cứu lâm sàng tại Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương (2021) trên 150 bệnh nhân viêm da cơ địa cho thấy, kem bôi chứa chiết xuất xuyến chi giúp giảm ngứa và mẩn đỏ hiệu quả ở 82% trường hợp sau 2 tuần sử dụng.

Lưu ý khi sử dụng cây xuyến chi

Mặc dù có nhiều lợi ích nhưng cần lưu ý một số điểm khi sử dụng cây xuyến chi. Phụ nữ có thai không nên dùng xuyến chi vì có thể gây co bóp tử cung. Người có cơ địa dị ứng với họ Cúc nên thận trọng khi sử dụng lần đầu. Theo báo cáo của Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai, đã ghi nhận 3 trường hợp dị ứng nặng (nổi mề đay, khó thở) do uống nước sắc xuyến chi quá liều (trên 100g/ngày). Liều lượng an toàn được khuyến cáo là 20-30g cây tươi hoặc 10-15g cây khô mỗi ngày.

Kết luận về giá trị của cây xuyến chi

Cây xuyến chi là dược liệu quý với nhiều công dụng trong y học và dễ trồng. Từ các nghiên cứu khoa học đến kinh nghiệm dân gian đều khẳng định hiệu quả của xuyến chi trong điều trị các bệnh về da, tiêu hóa và viêm nhiễm. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách và liều lượng để phát huy tối đa lợi ích và tránh tác dụng không mong muốn. Việc bảo tồn và phát triển nguồn gen xuyến chi cần được quan tâm để khai thác bền vững tiềm năng dược liệu này.

Xem thêm: cây chân vịt