Cây Xà Cừ: Đặc Điểm, Công Dụng Và Giá Trị Trong Đời Sống

Mô tả sản phẩm

Cây xà cừ là gì?

Cây xà cừ (tên khoa học: Khaya senegalensis) là loài thực vật thuộc họ Xoan (Meliaceae), có nguồn gốc từ châu Phi. Đây là cây gỗ lớn, thân thẳng, tán rộng, thường được trồng làm cây bóng mát và lấy gỗ. Xà cừ được du nhập vào Việt Nam từ lâu và trở thành một phần không thể thiếu trong cảnh quan đô thị. Theo nghiên cứu của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, xà cừ là một trong 10 loài cây đô thị phổ biến nhất tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM.

Đặc điểm sinh thái của cây xà cừ

Cây xà cừ có khả năng thích nghi cao với nhiều điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng khác nhau. Cây trưởng thành có thể đạt chiều cao 25-35m, đường kính thân 0,8-1,2m với vỏ cây màu xám nâu, nứt dọc. Lá xà cừ thuộc dạng lá kép lông chim chẵn, mọc cách, mỗi lá gồm 3-6 đôi lá chét hình trái xoan. Một nghiên cứu của Đại học Lâm nghiệp năm 2020 chỉ ra rằng xà cừ có tốc độ sinh trưởng nhanh, có thể tăng trưởng 1,5-2m chiều cao mỗi năm trong điều kiện thuận lợi.

Giá trị kinh tế của gỗ xà cừ

Gỗ xà cừ được đánh giá cao về chất lượng và có giá trị kinh tế đáng kể. Gỗ có màu đỏ nhạt đến nâu đỏ, vân đẹp, độ cứng trung bình nhưng dễ gia công. Theo báo cáo của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, gỗ xà cừ loại 1 có giá bán từ 4-6 triệu đồng/m3, được sử dụng phổ biến trong sản xuất đồ nội thất cao cấp, ván sàn và đồ mỹ nghệ. Đặc biệt, gỗ xà cừ có khả năng chống mối mọt tự nhiên nhờ hàm lượng tinh dầu cao, giúp tăng tuổi thọ sản phẩm lên đến 20-30 năm.

Công dụng trong y học dân gian

Nhiều bộ phận của cây xà cừ được sử dụng trong y học cổ truyền châu Phi và một số nước châu Á. Vỏ cây chứa các hợp chất kháng sinh tự nhiên như limonoids và triterpenes, có tác dụng hạ sốt, chống viêm. Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Dược liệu năm 2019 xác nhận chiết xuất từ lá xà cừ có hoạt tính kháng khuẩn đối với các chủng Staphylococcus aureus và Escherichia coli. Tại Nigeria, nước sắc vỏ xà cừ được dùng phổ biến để điều trị sốt rét với hiệu quả được ghi nhận trong nhiều tài liệu y học dân tộc.

Vai trò trong cải thiện môi trường đô thị

Xà cừ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng không khí và điều hòa khí hậu đô thị. Với tán lá rộng và dày, một cây xà cừ trưởng thành có thể hấp thụ 5-7kg CO2 mỗi năm theo số liệu từ Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội. Nghiên cứu của Đại học Xây dựng năm 2021 chứng minh rằng những con đường có trồng xà cừ giảm nhiệt độ bề mặt xuống 3-5°C so với khu vực không có cây xanh. Hệ thống rễ cọc sâu của xà cừ còn giúp chống xói mòn đất, đặc biệt hữu ích ở các khu vực ven sông, ven biển.

Những lưu ý khi trồng và chăm sóc cây xà cừ

Việc trồng và chăm sóc cây xà cừ cần tuân thủ một số nguyên tắc để đảm bảo cây phát triển tốt và an toàn. Khoảng cách trồng tối thiểu giữa các cây nên từ 6-8m, cách công trình ít nhất 5m theo quy định của Bộ Xây dựng. Cây non cần được tưới nước đều đặn trong 2 năm đầu, bổ sung phân hữu cơ 3-4 lần/năm. Kinh nghiệm từ các chuyên gia cảnh quan cho thấy cần cắt tỉa cành nhánh định kỳ để hạn chế nguy cơ gãy đổ trong mùa mưa bão, đặc biệt với cây trồng trong đô thị.

Kết luận

Cây xà cừ xứng đáng được coi là một trong những loài cây đa tác dụng nhất hiện nay. Từ giá trị kinh tế của gỗ, lợi ích y học đến khả năng cải thiện môi trường, xà cừ đã chứng minh vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực. Dữ liệu từ các nghiên cứu khoa học và thực tiễn ứng dụng đều khẳng định tiềm năng to lớn của loài cây này. Việc phát triển trồng xà cừ theo hướng bền vững, kết hợp giữa khai thác kinh tế và bảo vệ môi trường, chính là giải pháp thông minh cho nhiều vấn đề hiện nay.

Xem thêm: cây đuôi chuột hoa trắng