Cây Ươi: Đặc Điểm, Công Dụng Và Giá Trị Kinh Tế

Mô tả sản phẩm

Cây ươi là gì?

Cây ươi (Scaphium macropodum) là một loài thực vật thuộc họ Malvaceae, phân bố chủ yếu ở các khu rừng nhiệt đới Đông Nam Á. Đây là loài cây gỗ lớn, có thể cao tới 40m, thân thẳng và tán lá rộng. Cây ươi được biết đến nhiều nhất nhờ hạt của nó - hạt ươi (hay còn gọi là hạt é, hạt lười ươi) - có giá trị kinh tế cao và nhiều công dụng trong y học cổ truyền.

Đặc điểm sinh thái của cây ươi

Cây ươi sinh trưởng tốt ở độ cao từ 100-800m so với mực nước biển, ưa khí hậu nóng ẩm với lượng mưa hàng năm từ 1.500-2.500mm. Theo nghiên cứu của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, cây ươi thường mọc hỗn giao với các loài cây họ Dầu (Dipterocarpaceae) trong các khu rừng nguyên sinh. Cây có khả năng tái sinh tự nhiên khá tốt thông qua hạt, nhưng tỷ lệ nảy mầm thường thấp (chỉ khoảng 30-40% trong điều kiện tự nhiên).

Giá trị kinh tế của cây ươi

Hạt ươi là sản phẩm chính mang lại giá trị kinh tế từ cây ươi. Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, giá hạt ươi khô trên thị trường dao động từ 300.000-500.000 đồng/kg tùy loại. Một cây ươi trưởng thành có thể cho từ 50-100kg hạt khô mỗi năm. Điều tra tại các tỉnh Tây Nguyên cho thấy, nhiều hộ gia đình có thu nhập từ 50-100 triệu đồng mỗi năm từ việc thu hái và bán hạt ươi.

Công dụng của hạt ươi trong y học

Hạt ươi có nhiều công dụng trong y học cổ truyền, đặc biệt là khả năng thanh nhiệt, giải độc và hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp. Nghiên cứu của Đại học Y Dược TP.HCM cho thấy hạt ươi chứa nhiều chất nhầy (khoảng 56-60%), polysaccharide, galactose, arabinose và các acid amin có lợi. Trong Đông y, hạt ươi được dùng để chữa ho khan, viêm họng, nóng trong người và hỗ trợ điều trị táo bón.

Quy trình thu hái và chế biến hạt ươi

Thu hái hạt ươi thường diễn ra từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm khi quả chín rụng. Người thu hái phải nhặt quả dưới tán cây, sau đó phơi khô 2-3 nắng để tách hạt. Theo kinh nghiệm của người dân địa phương, hạt ươi loại 1 là những hạt to, đều, màu nâu đỏ, không bị sâu mọt. Quy trình chế biến đúng cách giúp bảo quản hạt ươi được từ 12-18 tháng mà không bị mất chất.

Hiện trạng và bảo tồn cây ươi

Hiện nay, diện tích rừng ươi tự nhiên đang suy giảm nghiêm trọng do nạn phá rừng và khai thác quá mức. Theo báo cáo của WWF, diện tích rừng có cây ươi ở Tây Nguyên đã giảm khoảng 40% trong 20 năm qua. Các biện pháp bảo tồn đang được triển khai bao gồm: khoanh nuôi rừng tự nhiên có cây ươi, trồng bổ sung trong các chương trình phục hồi rừng, và nghiên cứu nhân giống bằng phương pháp ghép để rút ngắn thời gian cho quả.

Kết luận

Cây ươi là một nguồn tài nguyên quý giá cả về mặt kinh tế lẫn y học. Việc phát triển bền vững loài cây này đòi hỏi sự kết hợp giữa bảo tồn tự nhiên và phát triển trồng trọt. Các nghiên cứu sâu hơn về kỹ thuật nhân giống, thâm canh cây ươi sẽ góp phần nâng cao giá trị kinh tế đồng thời bảo vệ được nguồn gen quý này cho tương lai.

Xem thêm: cây tré