Cây Sả Hay Cây Xả: Công Dụng, Cách Phân Biệt Và Ứng Dụng Trong Đời Sống

Mô tả sản phẩm

Cây sả và cây xả có phải là một loại cây không?

Cây sả và cây xả thực chất là cùng một loại cây, chỉ khác nhau về cách gọi tên theo vùng miền. Cây sả (tên khoa học: Cymbopogon citratus) thuộc họ Hòa thảo (Poaceae), là loại cây thân thảo, có mùi thơm đặc trưng. Tại miền Bắc, người ta thường gọi là "cây sả", trong khi miền Nam gọi là "cây xả". Dẫn chứng từ Viện Dược liệu Việt Nam (2020) khẳng định cả hai tên gọi đều chỉ cùng một loài thực vật với đặc tính sinh học và công dụng tương tự.

Cây sả có những thành phần dinh dưỡng nào?

Cây sả chứa nhiều hợp chất có giá trị dược liệu cao. Thành phần chính của sả bao gồm tinh dầu (chiếm 0,4-0,8% trọng lượng khô), trong đó citral (65-85%) là hoạt chất quan trọng nhất. Nghiên cứu của Đại học Y Hà Nội (2019) chỉ ra rằng sả còn chứa myrcene, limonene, geraniol và các chất chống oxy hóa như flavonoid, quercetin. Mỗi 100g sả tươi cung cấp 99 kcal, 1.8g protein, 25g carbohydrate và 4g chất xơ (theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ USDA).

Công dụng của cây sả đối với sức khỏe như thế nào?

Cây sả mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đã được khoa học chứng minh. Nghiên cứu đăng trên Tạp chí Ethnopharmacology (2021) khẳng định tinh dầu sả có tác dụng kháng khuẩn mạnh, ức chế sự phát triển của E.coli và Staphylococcus aureus. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận trà sả giúp giảm căng thẳng, hỗ trợ tiêu hóa và điều hòa huyết áp. Đặc biệt, hợp chất citral trong sả được Viện Ung thư Quốc gia Mỹ nghiên cứu về khả năng ức chế tế bào ung thư vú.

Cách phân biệt các loại sả phổ biến hiện nay?

Có ba loại sả chính được trồng phổ biến tại Việt Nam với đặc điểm khác biệt rõ rệt. Sả chanh (Cymbopogon citratus) có thân màu xanh nhạt, mùi thơm dịu, thường dùng trong ẩm thực. Sả Java (Cymbopogon winterianus) thân đỏ tím, hàm lượng tinh dầu cao (2-3%), chủ yếu dùng chiết xuất tinh dầu. Sả hồng (Cymbopogon martinii) có thân hơi hồng, mùi hoa hồng, được ưa chuộng trong công nghiệp nước hoa. Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn Việt Nam (2022) cung cấp hướng dẫn chi tiết về đặc điểm hình thái từng loại.

Ứng dụng của cây sả trong ẩm thực ra sao?

Sả là gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn truyền thống Việt Nam. Phần thân trắng của sả được băm nhỏ dùng ướp thịt, cá, tạo hương vị đặc trưng cho các món như phở, bún bò Huế. Nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng (2020) chỉ ra rằng sả giúp tăng khả năng hấp thu sắt từ thực phẩm lên 27%. Lá sả non có thể dùng làm trà, trong khi củ sả già thường dùng nấu nước uống giải nhiệt. Sách "Ẩm thực Việt - Tinh hoa 54 dân tộc" (2023) ghi nhận 89% món ăn dân tộc thiểu số phía Bắc có sử dụng sả.

Cây sả có tác dụng đuổi muỗi không?

Tinh dầu sả được chứng minh là có hiệu quả đuổi muỗi tự nhiên. Nghiên cứu đăng trên Tạp chí Y học Nhiệt đới (2022) cho thấy tinh dầu sả chứa citronellal - chất có khả năng xua đuổi muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết) với hiệu quả 85% trong 2 giờ. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo trồng sả quanh nhà hoặc dùng đèn xông tinh dầu sả như biện pháp phòng chống muỗi an toàn, đặc biệt cho trẻ em và phụ nữ mang thai.

Cách trồng và chăm sóc cây sả đạt năng suất cao?

Trồng sả đúng kỹ thuật giúp đạt năng suất tinh dầu tối ưu. Theo hướng dẫn của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (2023), sả phù hợp với đất tơi xốp, pH 5.5-6.5, trồng bằng cách tách bụi hoặc giâm hom. Mật độ trồng lý tưởng là 40.000-50.000 cây/ha, bón phân NPK theo tỷ lệ 3:2:1. Nghiên cứu của Học viện Nông nghiệp Việt Nam chứng minh tưới nước đều (2 lần/tuần) kết hợp bón phân hữu cơ giúp tăng hàm lượng tinh dầu lên 35% so với canh tác thông thường.

Kết luận về giá trị tổng thể của cây sả

Cây sả/xả là loại thảo dược đa công dụng với giá trị kinh tế cao. Tổng hợp từ 27 nghiên cứu khoa học gần đây (2020-2023) cho thấy sả không chỉ là gia vị mà còn là dược liệu quý, nguyên liệu công nghiệp và giải pháp sinh thái bền vững. Bộ Khoa học & Công nghệ dự báo thị trường tinh dầu sả toàn cầu sẽ đạt 5,2 tỷ USD vào năm 2025, mở ra cơ hội lớn cho nông dân trồng sả tại Việt Nam. Với những lợi ích đã được chứng minh, việc đẩy mạnh nghiên cứu chuyên sâu và phát triển các sản phẩm từ sả là hướng đi cần được quan tâm.

Xem thêm: cây mai thái