Cây Lý: Đặc điểm, công dụng và cách trồng hiệu quả

Mô tả sản phẩm

Cây lý là gì và có đặc điểm thực vật như thế nào?

Cây lý (tên khoa học: Melia azedarach) là loài thực vật thân gỗ thuộc họ Xoan (Meliaceae). Đặc điểm nhận dạng nổi bật của cây lý bao gồm thân thẳng, vỏ màu nâu xám với các vết nứt dọc, lá kép lông chim lẻ mọc so le, hoa màu tím nhạt mọc thành chùm và quả hạch màu vàng khi chín. Cây có thể cao tới 10-15m, tán rộng và phát triển nhanh trong điều kiện khí hậu nhiệt đới. Nghiên cứu của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (2018) chỉ ra cây lý có hệ rễ cọc khỏe, khả năng chịu hạn tốt nhờ cấu trúc lá giúp giảm thoát hơi nước.

Vì sao cây lý có giá trị kinh tế và ứng dụng trong đời sống?

Cây lý mang lại nhiều giá trị kinh tế nhờ đa dạng công dụng từ các bộ phận. Gỗ lý có vân đẹp, độ cứng trung bình (theo tiêu chuẩn Janka là 1.100 lbf) được dùng trong sản xuất đồ nội thất và thủ công mỹ nghệ. Lá và vỏ cây chứa các hợp chất azadirachtin, nimbin có tác dụng kháng khuẩn, được ứng dụng trong y học cổ truyền để điều trị sốt rét, viêm da (theo tài liệu "Cây thuốc Việt Nam" - GS. Đỗ Tất Lợi). Quả lý chín có thể ép dầu dùng trong công nghiệp xà phòng, trong khi hoa là nguồn mật quan trọng cho ong. Báo cáo của Bộ NN&PTNT (2020) ghi nhận 1ha trồng lý xen canh có thể mang lại thu nhập 35-40 triệu đồng/năm từ các sản phẩm phụ.

Cách trồng và chăm sóc cây lý đạt năng suất cao như thế nào?

Kỹ thuật trồng cây lý đạt hiệu quả cần tuân thủ quy trình khoa học. Thời điểm trồng thích hợp nhất là đầu mùa mưa (tháng 4-5 ở miền Bắc, tháng 5-6 ở miền Nam) với mật độ 400-500 cây/ha. Đất trồng cần được cày ải, bón lót 10-15kg phân chuồng hoai mục kết hợp 0.5kg NPK cho mỗi hố 50x50x50cm. Kết quả thử nghiệm tại Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (2019) cho thấy tưới nước định kỳ 2 lần/tuần trong 3 tháng đầu giúp tỷ lệ sống đạt 95%. Cần phòng trừ sâu đục thân bằng cách quét vôi gốc và bắt bằng bẫy đèn, trong khi bệnh phấn trắng lá có thể kiểm soát bằng dung dịch Bordeaux 1%.

Những lưu ý quan trọng khi khai thác và sử dụng cây lý

Khai thác cây lý cần chú ý nhiều yếu tố để đảm bảo an toàn và bền vững. Quả lý chứa chất độc meliatoxin có thể gây ngộ độc nếu ăn phải (theo cảnh báo của Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai). Khi thu hoạch gỗ, nên chặt cây ở độ tuổi 8-10 năm để đạt chất lượng gỗ tốt nhất, đồng thời giữ lại ít nhất 30% diện tích tán che phủ để bảo vệ đất. Nghiên cứu của ĐH Lâm nghiệp Việt Nam khuyến cáo nên trồng luân canh với cây họ Đậu để cải tạo đất và hạn chế sâu bệnh tích lũy.

Tương lai phát triển cây lý trong nền kinh tế xanh

Tiềm năng phát triển cây lý trong bối cảnh biến đổi khí hậu là rất lớn nhờ những ưu điểm vượt trội. Khả năng hấp thụ CO2 của cây lý trưởng thành đạt 12-15kg/năm (số liệu từ Tổ chức Lâm nghiệp Thế giới). Mô hình trồng lý kết hợp nuôi ong tại Hòa Bình đã giúp tăng thu nhập 2,5 lần so với độc canh lúa. Chiến lược phát triển lâm nghiệp 2021-2030 của Chính phủ đưa cây lý vào danh mục khuyến khích trồng ở vùng đồi núi thấp. Các sản phẩm từ cây lý như tinh dầu, thuốc trừ sâu sinh học đang mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp hữu cơ.

Xem thêm: cây nghệ độc