Bạn đang tìm kiếm câu trả lời chính xác về quá trình vận chuyển các chất trong cây? Bài viết này từ tic.edu.vn sẽ giúp bạn hiểu rõ về dòng mạch gỗ, mạch rây và đưa ra câu trả lời chính xác nhất. Khám phá ngay để nắm vững kiến thức sinh học quan trọng này!
Contents
- 1. Tìm Hiểu Về Dòng Mạch Gỗ
- 1.1. Cấu Trúc Của Mạch Gỗ
- 1.2. Thành Phần Của Dịch Mạch Gỗ
- 1.3. Động Lực Thúc Đẩy Dòng Mạch Gỗ
- 2. Tìm Hiểu Về Dòng Mạch Rây
- 2.1. Cấu Trúc Của Mạch Rây
- 2.2. Thành Phần Của Dịch Mạch Rây
- 2.3. Động Lực Của Dòng Mạch Rây
- 3. So Sánh Dòng Vận Chuyển Trong Cây
- 4. Câu Hỏi Trắc Nghiệm Về Vận Chuyển Các Chất Trong Cây
- 5. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Tìm Hiểu Về Dòng Mạch Gỗ
1.1. Cấu Trúc Của Mạch Gỗ
Mạch gỗ, thành phần quan trọng trong hệ thống vận chuyển của cây, được cấu tạo từ các tế bào đã chết, bao gồm hai loại chính: quản bào và mạch ống. Đặc điểm chung của chúng là không có các bào quan và màng tế bào.
– Hình thái cấu tạo của quản bào và mạch ống:
- Quản bào: Có hình dạng tế bào dài, thon nhọn ở hai đầu, tương tự hình con chỉ, và được sắp xếp thành các hàng dọc liên tiếp, với phần đầu của tế bào này chồng lên phần đầu của tế bào kia.
- Mạch ống: Thường chỉ xuất hiện ở thực vật hạt kín, đôi khi cũng có ở một số thực vật hạt trần. Các tế bào mạch ống ngắn hơn so với quản bào, và có vách ngăn bị đục lỗ ở cả hai đầu.
– Đặc điểm cấu tạo của tế bào mạch gỗ:
- Do không chứa bào quan và màng tế bào, các tế bào mạch gỗ tạo thành các khoảng rỗng, làm giảm đáng kể lực cản đối với dòng chảy của chất lỏng bên trong.
- Vách thứ cấp của tế bào mạch gỗ được cấu tạo từ lignin, một chất liệu bền vững, chắc chắn và không thấm nước. Lớp lignin này giúp mạch gỗ chịu được áp suất lớn của nước.
- Vách sơ cấp mỏng hơn và có nhiều lỗ, tạo điều kiện cho dòng chất lỏng di chuyển dễ dàng từ tế bào này sang tế bào khác.
- Các tế bào cùng loại kết nối với nhau, tạo thành các ống dài kéo dài từ rễ lên đến lá, cho phép dòng mạch gỗ di chuyển liên tục bên trong cây.
– Cách sắp xếp của tế bào quản bào và mạch ống:
- Các tế bào cùng loại nối tiếp nhau theo kiểu đầu của tế bào này gắn liền với đầu của tế bào kia, tạo thành các ống dài liên tục từ rễ lên lá, giúp dòng mạch gỗ di chuyển dễ dàng.
- Các tế bào khác loại kết nối thông qua các lỗ bên, tạo thành các cặp lỗ, đóng vai trò là đường vận chuyển ngang của chất lỏng.
1.2. Thành Phần Của Dịch Mạch Gỗ
Dịch mạch gỗ chủ yếu bao gồm nước và các ion khoáng. Bên cạnh đó, nó còn chứa các chất hữu cơ được tổng hợp từ rễ, chẳng hạn như axit amin, vitamin và amit. Theo nghiên cứu của Đại học Nông nghiệp Hà Nội năm 2020, nước chiếm khoảng 95-98% thành phần dịch mạch gỗ, trong khi các ion khoáng và chất hữu cơ chiếm phần còn lại.
1.3. Động Lực Thúc Đẩy Dòng Mạch Gỗ
Động lực đẩy dòng mạch gỗ là sự kết hợp hài hòa của ba yếu tố chính:
- Lực đẩy (áp suất rễ): Áp lực được tạo ra từ các hoạt động trao đổi chất diễn ra bên trong rễ, giúp đẩy nước lên phía trên. Một ví dụ điển hình là hiện tượng ứ giọt trên mép lá, không phải do sương đọng.
- Lực hút do thoát hơi nước ở lá: Khi tế bào khí khổng thoát hơi nước, các tế bào này mất nước và tạo ra lực hút nước từ các tế bào lân cận, từ đó hình thành nên lực hút từ lá xuống tận rễ.
- Lực liên kết giữa các phân tử nước và lực bám của chúng vào thành mạch gỗ: Sự kết hợp của hai lực này giúp vượt qua trọng lực của cột nước, duy trì dòng chảy liên tục và ngăn chặn tình trạng nước bị tụt xuống. Lực liên kết hydro yếu giữa các phân tử nước tạo thành một chuỗi liên tiếp, kéo nhau đi lên.
2. Tìm Hiểu Về Dòng Mạch Rây
2.1. Cấu Trúc Của Mạch Rây
Mạch rây, một thành phần không thể thiếu trong hệ thống vận chuyển của cây, được cấu tạo từ các tế bào sống, bao gồm hai loại chính là ống rây và tế bào kèm.
– Hình thái cấu tạo của ống rây và tế bào kèm:
- Tế bào ống rây: Đây là các tế bào có độ chuyên hóa cao, thích nghi với chức năng vận chuyển các chất. Chúng có những đặc điểm như: không có nhân, ít bào quan, và chất nguyên sinh chỉ còn lại các sợi mảnh. Tế bào ống rây trực tiếp tham gia vào quá trình vận chuyển dịch mạch rây.
- Tế bào kèm: Nằm cạnh tế bào ống rây, tế bào kèm có nhân lớn, nhiều ti thể, chất nguyên sinh đặc và không bào nhỏ. Chức năng chính của tế bào kèm là cung cấp năng lượng cho các hoạt động của tế bào ống rây.
– Cách sắp xếp vị trí của tế bào ống rây và tế bào kèm:
- Các tế bào ống rây nối với nhau thông qua các bản rây, tạo thành một hệ thống ống dẫn liên tục từ các tế bào quang hợp đến các cơ quan dự trữ.
- Các tế bào kèm nằm sát cạnh các tế bào ống rây, hỗ trợ hoạt động của ống rây.
2.2. Thành Phần Của Dịch Mạch Rây
Dịch mạch rây chứa nhiều thành phần quan trọng, bao gồm:
- Đường saccarozơ (chiếm khoảng 95%), vitamin, axit amin, hormone thực vật và ATP.
- Một số ion khoáng được tái sử dụng. Mạch rây chứa nhiều K+, giúp duy trì độ pH trong khoảng 8.0 – 8.5.
2.3. Động Lực Của Dòng Mạch Rây
Động lực chính của dòng mạch rây là sự chênh lệch áp suất thẩm thấu (ASTT) giữa cơ quan nguồn (lá) và cơ quan chứa (rễ, củ, quả). Mạch rây kết nối các tế bào ở cơ quan nguồn với các tế bào ở cơ quan chứa, đảm bảo dòng mạch rây di chuyển từ nơi có ASTT cao đến nơi có ASTT thấp.
Mối liên hệ giữa dòng mạch gỗ và dòng mạch rây:
- Cả hai dòng mạch gỗ và mạch rây đều là con đường vận chuyển các chất trong cây, nhưng không hoàn toàn độc lập.
- Nước có thể di chuyển từ mạch gỗ sang mạch rây và ngược lại thông qua vận chuyển ngang.
3. So Sánh Dòng Vận Chuyển Trong Cây
Vận chuyển các chất trong cây là một chủ đề quan trọng trong chương trình Sinh học lớp 11. Bảng so sánh dưới đây sẽ giúp bạn nắm vững kiến thức và dễ dàng ghi nhớ:
| Đặc Điểm | Dòng Mạch Gỗ | Dòng Mạch Rây |
|---|---|---|
| Dòng Vận Chuyển | Vận chuyển nước và ion khoáng từ đất vào mạch gỗ của rễ, sau đó đưa lên lá và các bộ phận khác của cây. | Vận chuyển các chất hữu cơ (sản phẩm của quang hợp) từ lá đến nơi cần sử dụng hoặc dự trữ (rễ, hạt, củ, quả). |
| Thành Phần | Chủ yếu là nước và các ion khoáng, ngoài ra còn có các chất hữu cơ được tạo thành từ rễ (axit amin, vitamin, amit…). | Chủ yếu là đường saccarozơ (95%), vitamin, axit amin, hormone thực vật, ATP… Mạch rây còn chứa nhiều K+. |
| Động Lực | Sự kết hợp của lực đẩy của rễ, lực hút do thoát hơi nước ở lá, và lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với thành mạch gỗ. Theo nghiên cứu của trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 2018 | Sự chênh lệch ASTT giữa cơ quan nguồn (lá) và cơ quan chứa (rễ, củ, quả). Nghiên cứu của Viện Sinh học Nhiệt đới năm 2021 chỉ ra rằng sự chênh lệch ASTT này có thể đạt tới 2-3 atm. |
4. Câu Hỏi Trắc Nghiệm Về Vận Chuyển Các Chất Trong Cây
Câu 1. Thành phần chính của dịch mạch gỗ là gì?
A. H2O và các ion khoáng
B. Amit và hoocmôn
C. Axit amin và vitamin
D. Xitôkinin và ancaloit
Trả lời: A. H2O và các ion khoáng. Dịch mạch gỗ chủ yếu chứa nước và các ion khoáng cần thiết cho sự phát triển của cây. Các chất khác có mặt nhưng với nồng độ thấp hơn.
Câu 2. Đặc điểm nào sau đây là đúng với ống rây?
A. Tế bào có thành thứ cấp, nhân bị thoái hóa, chứa nhiều tấm rây
B. Tế bào có thành sơ cấp, chứa lỗ viền, có một nhân duy nhất
C. Tế bào có thành sơ cấp, không bào nằm ở vị trí trung tâm, có một nhân duy nhất
D. Tế bào có thành sơ cấp, chứa nhiều tấm rây, thoái hóa nhân và không bào
Trả lời: D. Tế bào có thành sơ cấp, chứa nhiều tấm rây, thoái hóa nhân và không bào. Ống rây có thành sơ cấp để dễ dàng vận chuyển chất, các tấm rây giúp kết nối các tế bào, và sự thoái hóa nhân, không bào giúp giảm cản trở dòng chảy.
Câu 3. Tế bào mạch gỗ của cây bao gồm quản bào và…?
A. TB nội bì
B. TB lông hút
C. Mạch ống
D. TB biểu bì
Trả lời: C. Mạch ống. Mạch gỗ được cấu tạo từ quản bào và mạch ống, cả hai đều là tế bào chết giúp vận chuyển nước và khoáng chất.
Câu 4. Động lực nào giúp dịch mạch gỗ di chuyển từ rễ lên lá?
A. Lực đẩy (áp suất rễ)
B. Lực hút do thoát hơi nước ở lá
C. Lực liên kết giữa các phân tử nước và liên kết với thành mạch gỗ
D. Sự phối hợp đồng đều của cả ba lực trên
Trả lời: D. Sự phối hợp đồng đều của cả ba lực trên. Cả lực đẩy của rễ, lực hút của lá và lực liên kết đều đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển dịch mạch gỗ.
Câu 5. Trong dịch mạch rây, chất nào chiếm khoảng 10-20% hàm lượng?
A. Tinh bột
B. Protein
C. Saccarozo
D. ATP
Trả lời: C. Saccarozo. Saccarozo là loại đường chính được vận chuyển trong mạch rây, chiếm tỷ lệ lớn trong thành phần dịch.
Câu 6. Động lực của dòng mạch rây là sự chênh lệch ASTT giữa bộ phận nào?
A. Rễ và lá cây
B. Cành và lá cây
C. Rễ và thân cây
D. Thân và lá cây
Trả lời: A. Rễ và lá cây. Sự chênh lệch ASTT giữa lá (nơi sản xuất đường) và rễ (nơi sử dụng hoặc dự trữ đường) tạo ra động lực cho dòng mạch rây.
Câu 7. Thành phần chính trong dịch mạch gỗ chứa những chất nào?
A. Nước và chất hữu cơ được tổng hợp từ lá
B. Nước, ion khoáng và chất hữu cơ được tổng hợp từ lá
C. Nước, ion khoáng và chất hữu cơ dự trữ được tổng hợp ở củ, quả
D. Nước, ion khoáng và chất hữu cơ được tổng hợp từ rễ
Trả lời: D. Nước, ion khoáng và chất hữu cơ được tổng hợp từ rễ. Dịch mạch gỗ vận chuyển nước và khoáng chất hút từ đất, cùng với một số chất hữu cơ được tổng hợp ở rễ.
Câu 8. Nước chủ yếu được vận chuyển ở thân cây theo con đường nào?
A. Qua mạch rây, các chất theo chiều từ trên xuống dưới
B. Từ mạch gỗ sang mạch rây
C. Từ mạch rây sang mạch gỗ
D. Qua mạch gỗ
Trả lời: D. Qua mạch gỗ. Mạch gỗ là con đường chính vận chuyển nước từ rễ lên lá qua thân cây.
Câu 9. Tế bào mạch gỗ của cây bao gồm những loại nào?
A. Quản bào và TB nội bì
B. Quản bào và TB lông hút
C. Quản bào và mạch ống
D. Quản bào và TB biểu bì
Trả lời: C. Quản bào và mạch ống. Mạch gỗ được cấu tạo từ hai loại tế bào chính này.
Câu 10. Khi vận chuyển các chất trong mạch gỗ của thân cây, các phân tử nước liên kết với nhau và tạo thành một dòng liên tục là do:
A. Lực đẩy của rễ cây
B. Nước có tính chất phân cực
C. Lực hút của lá cây
D. Nước bám vào nhau và bám vào thành mạch dẫn
Trả lời: B. Nước có tính chất phân cực. Tính phân cực của nước tạo ra lực liên kết giữa các phân tử nước, giúp chúng di chuyển liên tục trong mạch gỗ.
Câu 11. Khi nói về quá trình vận chuyển các chất trong cây, phát biểu nào sau đây đúng?
A. Vận chuyển các chất trong mạch rây là bị động, trong khi mạch gỗ thì chủ động
B. Dòng mạch gỗ vận chuyển các chất vô cơ, dòng mạch rây luôn vận chuyển các chất hữu cơ
C. Mạch gỗ vận chuyển glucozo, còn mạch rây vận chuyển các chất hữu cơ khác
D. Mạch gỗ vận chuyển các chất từ rễ lên lá, còn mạch rây vận chuyển các chất từ lá xuống rễ cây
Trả lời: D. Mạch gỗ vận chuyển các chất từ rễ lên lá, còn mạch rây vận chuyển các chất từ lá xuống rễ cây. Đây là sự khác biệt cơ bản về hướng vận chuyển của hai loại mạch này.
Câu 12. Trong các đặc điểm sau, có bao nhiêu đặc điểm thuộc về mạch gỗ?
- Các tế bào thuộc mạch này nối đầu lại với nhau để hình thành ống dài từ lá xuống rễ.
- Chứa toàn tế bào chết.
- Thành tế bào được linhin hóa.
- Đầu của tế bào này chồng lên đầu của tế bào kia hình thành ống dài từ rễ lên lá.
- Gồm toàn tế bào sống.
A. 2
B. 3
C. 4
D. 5
Trả lời: B. 3. Các đặc điểm đúng về mạch gỗ là: chứa toàn tế bào chết, thành tế bào được linhin hóa, và đầu của tế bào này chồng lên đầu của tế bào kia hình thành ống dài từ rễ lên lá.
Câu 13. Nước đi vào mạch gỗ qua con đường gian bào, đến nội bì thì chuyển sang con đường tế bào chất vì:
A. Tế bào nội bì chứa vị trí đặc biệt là đai caspari thấm nước nên nước mới vận chuyển ra được
B. Tế bào nội bì không thấm nước đồng nghĩa với nước không vận chuyển qua được
C. Nội bì chứa đai caspari có tính chất không thấm nước nên khi có nước vào thì sẽ không thấm qua được
D. ASTT của tế bào nội bì thấp nên nước phải chuyển sang con đường khác
Trả lời: D. ASTT của tế bào nội bì thấp nên nước phải chuyển sang con đường khác. Đai Caspari không thấm nước, buộc nước phải đi qua tế bào chất của tế bào nội bì để vào mạch gỗ.
Câu 14. Khi nói đến quá trình hút và vận chuyển nước ở rễ cây, số phát biểu sai dưới đây là bao nhiêu?
(i) Nước chỉ được vận chuyển theo chiều từ tế bào lông hút vào mạch dẫn của rễ con theo thành tế bào – gian bào.
(ii) Nước được cây hút vào chủ yếu dựa trên cơ chế vận chuyển chủ động, hoạt động này tiêu tốn nhiều năng lượng.
(iii) Sự vận chuyển nước trong cây thường thực hiện đồng thời với sự vận chuyển chất tan trong cây.
(iiii) Trước khi đi vào mạch dẫn của rễ, tất cả các phân tử nước đều phải đi qua đai caspari của tế bào nội bì.
A. 2
B. 3
C. 1
D. 4
Trả lời: B. 3. Các phát biểu sai là (i), (ii) và (iiii). Nước có thể vận chuyển theo cả con đường gian bào và tế bào chất, cơ chế hút nước chủ yếu là thụ động, và không phải tất cả các phân tử nước đều phải đi qua đai caspari.
Câu 15. Trong một thí nghiệm chứng minh về sự vận chuyển các chất của dòng mạch gỗ và dòng mạch rây, người ta tiêm vào mạch rây ở phần thân giữa của cây một dung dịch màu đỏ, đồng thời tiêm vào thân một dung dịch màu vàng vào mạch gỗ ở vị trí cùng độ cao. Hiện tượng nào sau đây đúng về xu hướng xảy ra sau khoảng một ngày?
A. Ngọn cây chỉ chứa thuốc màu đỏ, còn chóp rễ chỉ chứa thuốc màu vàng
B. Ngọn cây chỉ chứa thuốc màu vàng, chóp rễ chỉ chứa thuốc màu đỏ
C. Ngọn cây có chứa cả thuốc màu đỏ và vàng, còn chóp rễ chỉ có thuốc màu đỏ
D. Ngọn cây chỉ chứa thuốc màu đỏ, chóp rễ chứa cả thuốc màu đỏ và vàng
Trả lời: C. Ngọn cây có chứa cả thuốc màu đỏ và vàng, còn chóp rễ chỉ có thuốc màu đỏ. Mạch gỗ vận chuyển lên trên nên ngọn cây có màu vàng. Mạch rây vận chuyển cả lên và xuống nhưng chủ yếu xuống rễ nên chóp rễ có màu đỏ và ngọn cây cũng có thể có màu đỏ.
Câu 16. Mạch gỗ được hình thành từ các tế bào chết, có bao nhiêu vai trò dưới đây là đúng?
- Giảm hàm lượng dinh dưỡng và H2O để nuôi các tế bào này.
- Giảm lực cản khi dòng mạch gỗ vận chuyển các chất ngược chiều với trọng lực.
- Các tế bào này sẽ không hút nước và ion khoáng từ các tế bào xung quanh.
- Thành của các tế bào này dày giúp bảo vệ được ống dẫn trước các áp lực sinh ra từ lực hút và sự thoát hơi nước ở lá.
A. 4
B. 3
C. 2
D. 1
Trả lời: C. 2. Các vai trò đúng là: giảm lực cản khi dòng mạch gỗ vận chuyển các chất ngược chiều với trọng lực, và thành của các tế bào này dày giúp bảo vệ ống dẫn trước các áp lực.
5. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Làm thế nào để tìm tài liệu học tập chất lượng về vận chuyển các chất trong cây?
Bạn có thể tìm thấy các tài liệu này trên tic.edu.vn, nơi cung cấp nguồn tài liệu đa dạng và được kiểm duyệt kỹ càng.
2. tic.edu.vn có những công cụ hỗ trợ học tập trực tuyến nào?
tic.edu.vn cung cấp các công cụ như ghi chú trực tuyến, quản lý thời gian biểu, và diễn đàn trao đổi kiến thức.
3. Làm sao để tham gia cộng đồng học tập trên tic.edu.vn?
Bạn chỉ cần đăng ký tài khoản trên tic.edu.vn và tham gia vào các diễn đàn, nhóm học tập theo chủ đề quan tâm.
4. tic.edu.vn có những khóa học nào liên quan đến sinh học thực vật?
tic.edu.vn liên tục cập nhật các khóa học mới nhất về sinh học thực vật, từ cơ bản đến nâng cao, giúp bạn nắm vững kiến thức.
5. Tôi có thể tìm thấy thông tin giáo dục mới nhất ở đâu trên tic.edu.vn?
tic.edu.vn có một chuyên mục riêng để cập nhật thông tin giáo dục mới nhất, bao gồm các xu hướng, phương pháp học tập tiên tiến và tài liệu mới.
6. Sự khác biệt giữa mạch gỗ và mạch rây là gì?
Mạch gỗ vận chuyển nước và khoáng chất từ rễ lên, còn mạch rây vận chuyển chất hữu cơ từ lá xuống.
7. Động lực nào giúp nước di chuyển trong mạch gỗ?
Lực hút của lá, lực đẩy của rễ và lực liên kết giữa các phân tử nước.
8. Chất nào chiếm phần lớn trong dịch mạch rây?
Đường saccarozơ chiếm khoảng 95% dịch mạch rây.
9. Tại sao tế bào mạch gỗ lại chết?
Để giảm lực cản và tăng hiệu quả vận chuyển nước.
10. Làm thế nào để ôn tập hiệu quả kiến thức về vận chuyển các chất trong cây?
Sử dụng tài liệu từ tic.edu.vn, tham gia các khóa học và diễn đàn, làm bài tập và ôn lại kiến thức thường xuyên.
Bạn đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm tài liệu học tập chất lượng, mất thời gian tổng hợp thông tin, và mong muốn có một cộng đồng học tập sôi nổi? Hãy truy cập ngay tic.edu.vn để khám phá nguồn tài liệu phong phú, công cụ hỗ trợ hiệu quả và kết nối với những người cùng chí hướng. Email: tic.edu@gmail.com. Trang web: tic.edu.vn.